Najstarsze uniwersytety Europy - Powroty.gov.pl

Zgodnie z definicją SJP uniwersytet to wyższa uczelnia mająca prawo nadawania stopni naukowych. W średniowieczu, w okresie, w którym zaczęły powstawać wyższe uczelnie, i kolejnych epokach uniwersytet był miejscem wyjątkowym, zarezerwowanym dla nielicznych. Obecnie, dzięki powszechnemu dostępowi do nauki studiować mogą niemal wszyscy, którzy chcą się uczyć.

Poniżej prezentujemy ranking europejskich uniwersytetów biorąc pod uwagę ich wiek.

Top 10 najstarszych uniwersytetów w Europie

Włochy, Anglia, Francja, Portugalia i Hiszpania to kraje, w których powstawały pierwsze europejskie uniwersytety. Najwięcej z dziesięciu najstarszych (nadal istniejących) z nich mieści się we Włoszech (5). Dwa w Anglii i po jednym we Francji, Hiszpanii i Portugalii. Poniżej prezentujemy chronologiczną listę (od najmłodszego do najstarszego) europejskich uniwersytetów z krótką charakterystyką.

10. Uniwersytet w Maceracie - 1290 r.

Miasto Macerata, w którym mieści się uniwersytet, jest położone w środkowych Włoszech w regionie Marche. Pierwsze wykłady odbywały się tam w 1290 r i dotyczyły prawa. Prowadzone były przez Giuliosa da Montegranaro. I chociaż oficjalnie Uniwersytet w Maceracie ustanowiono 1 lipca 1540 r. (bullą papieską Pawła III usankcjonowano wówczas istnienie 4 wydziałów: teologii, nauk prawnych, medycyny oraz filozofii), za datę utworzenia tej uczelni przyjmuje się 1290 r.

9. Uniwersytet w Coimbrze - 1290 r.

To najstarsza i najważniejsza uczelnia wyższa w Portugalii, założona przez Dionizego I Rolnika, szóstego króla Portugalii, uznanego humanistę. Początkowo jej siedzibą była Lizbona, jednak w wyniku konfliktu pomiędzy mieszkańcami miasta a środowiskiem akademickim uczelnię przeniesiono w obecne miejsce (do Combry, miasta w centralnej Portugalii) w 1308 r.

W 2013 uniwersytet został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

8. Uniwersytet w Sienie - 1240 r.

Początki Uniwersytetu w Sienie, położonego w urokliwej Toskanii, sięgają 1240 r. Oficjalnie uczelnia stała się uniwersytetem 16 września 1357 roku, kiedy to cesarz Karol IV w Pradze podpisał oficjalny dyplom, który zezwalał na nadawanie stopni naukowych na niemal wszystkich jej wydziałach. Jednak pierwszy odnaleziony dokument, świadczący o istnieniu uniwersytetu pochodzi z 26 grudnia 1240 roku i to tę datę uznaje się za wiążącą dla powstania uczelni w Sienie.

7. Uniwersytet Neapolitański - 1224 r.

Kolejny włoski uniwersytet znajdujący się na liście najstarszych europejskich uczelni to Uniwersytet Neapolitański im. Fryderyka II. Zorganizowano go w oryginalny, zamknięty sposób, inny niż model boloński czy paryski. Na uczelni obowiązywały bardzo surowe zasady. Uczniowie i profesorowie nie mogli opuszczać jej murów. Jednym z absolwentów Uniwersytetu Neapolitańskiego, a także późniejszym wykładowcą na tej uczelni był Tomasz z Akwinu, żyjący w XIII w. wybitny włoski filozof.

6. Uniwersytet Padewski - 1222 r.

Uniwersytet Padewski jest drugim najstarszym uniwersytetem we Włoszech. Założyli go w 1222 roku w Padwie, na północy Włoch, uczeni i profesorowie, którzy opuścili Uniwersytet Boloński w poszukiwaniu wolności akademickiej (łac. Libertas scholastica). Wolność ta stała się podstawą motta uczelni, które brzmi „Universa Universis Patavina Libertas" (Wolność Padwy jest absolutnie dla każdego). Warto dodać, że w Padwie studiowało wielu Polaków, w tym m.in. Jan Kochanowski oraz Mikołaj Kopernik.

5. Uniwersytet w Salamance - 1218 r.

Wiadomo, że przed założeniem uniwersytetu (studium generale) w Salamance znajdowała się szkoła katedralna, o której wiemy, że istniała już w 1130 roku. Jednak to rok 1218 uznaje się za oficjalną datę założenia uczelni wyższej w Salamance. Wtedy to król Alfons IX nadał placówce przywilej królewski. Budynek, w którym do dziś znajduje się główna część uczelni, został zbudowany w XV wieku na rozkaz papieża Benedykta XIII.

4. Uniwersytet w Cambridge - 1209 r.

Kolejne miejsca na liście najstarszych europejskich uniwersytetów, które funkcjonują do dziś zajmują dwie angielskie uczelnie. Młodszą z nich jest założony w 1209 r. Uniwersytet w Cambridge. Uczelnia została utworzona przez kilku byłych wykładowców Oksfordu po tym, jak tamtejszy uniwersytet zawiesił działalność w odpowiedzi na powieszenie przez władze miasta dwóch studentów oskarżonych o morderstwo. Uczelnia w Cambridge początkowo pozostawała w cieniu Oksfordu, realizując dokładnie taki sam program, jak starsza placówka. Dopiero na początku XIII w. uniwersytet został uznany przez papieża Jana XXII za całkowicie niezależne studium generalne.

Oba uniwersytety (w Cabridge i w Oksfordzie) nadal wiele łączy. Często obie uczelnie są określane wspólną nazwą Oxbridge. Słynne są też coroczne zawody wioślarskie (The Boat Race), w których rywalizują ze sobą studenci z Cambridge i Oxford.

3. Uniwersytet Oksfordzki – 1167 r.

Wspomniany już wyżej Uniwersytet Oksfordzki zajmuje 3 miejsce na liście najstarszych europejskich uczelni. I chociaż nie jest znana dokładna data jego powstania, są dowody na to, że w Oksfordzie wykładano już w roku 1096. Od 1167 r., w którym król Henryk II zakazał Anglikom studiować na Uniwersytecie Paryskim, Uniwersytet Oksfordzki zaczął gwałtownie się rozwijać i zyskiwać na znaczeniu. I to ten rok uważa się za oficjalny początek najstarszego angielskiego uniwersytetu. Współcześnie Uniwersytet Oksfordzki stale plasuje się w pierwszej dziesiątce wszelkich światowych rankingów uczelni.

2. Uniwersytet Paryski – około 1100 r.

Uniwersytet Paryski nie ma konkretnej daty powstania. Zakłada się, że został założony na początku XII w. Wiadomo, że pod koniec XI wieku Wilhelm z Champeaux zaczął nauczać w Paryżu sztuk wyzwolonych i teologii. W latach czterdziestych XII wieku w Paryżu wykładało już wielu mistrzów, a miasto stało się jednym z najważniejszych centrów intelektualnych Europy. Żacy przybywali tam po nauki z daleka. W tym też czasie zaczęły się kształtować ramy instytucjonalne późniejszego uniwersytetu. To właśnie system paryski stał się podstawą ustroju współczesnych uniwersytetów. W 1253 r. powstała Sorbona jako jedno z kolegiów Uniwersytetu Paryskiego. Z czasem jednak zaczęto odnosić tę nazwę do całego Uniwersytetu. Kiedy w XIX w. do Sorbony przeniesiono siedzibę organów uczelni, Uniwersytet Paryski zaczęto nazywać zwyczajowo Sorboną.

1. Uniwersytet Boloński – 1088 r.

Uniwersytet Boloński, założony w 1088 r., jest najstarszym europejskim uniwersytetem oraz najstarszym uniwersytetem cywilizacji zachodniej. W 1158 r. otrzymał przywileje z rąk cesarza Fryderyka I Barbarossy. Uczelnia była wzorem dla późniejszych uniwersytetów średniowiecznych. Bolonia już w czasach narodzin uniwersytetu miała długie edukacyjne tradycje. Od IV w. za panowania Teodozjusza I Wielkiego działały tam szkoły prawa rzymskiego.

Al-Azhar - „Sorbona Orientu”

Pisząc o najstarszych, istniejących do dziś, uniwersytetach w Europie warto również wspomnieć o najstarszym istniejącym do dziś uniwersytecie na świecie, Al-Azhar, o którym Napoleon Bonaparte mówił „Sorbona Orientu”. Założony w Kairze, krótko po wybudowaniu meczetu Al-Azhar w 972 r. jako szkoła teologiczna, Uniwersytet Al-Azhar określany jest mianem „najbardziej renomowanej instytucji oświaty islamu sunnickiego”. Początkowo w szkole wykładano jedynie teologię, jednak z biegiem lat zaczęto tam również uczyć medycyny, historii, matematyki, astronomii, a nawet filozofii. Uniwersytet Al-Azhar w swojej historii miał jedynie trzyletnią przerwę pod koniec XVIII w., gdy w Kairze zjawili się Francuzi i starali się stłumić spisek, który zawiązał się w świątyni.

Najstarszy polski uniwersytet

Opisując najstarsze europejskie uniwersytety, które istnieją do dziś, warto również wspomnieć o najstarszym polskim uniwersytecie, Uniwersytecie Jagiellońskim, założonym z fundacji Kazimierza III Wielkiego w 1364 roku w Krakowie. Był to drugi, po powstałym w 1348 roku Uniwersytecie w Pradze, uniwersytet założony w środkowej Europie. Uniwersytet Jagielloński został oficjalnie odnowiony w 1400 roku w Krakowie przez Władysława II Jagiełłę. W 1817 r. nadano mu nazwę „Jagielloński”, by podkreślić związki uniwersytetu z dynastią Jagiellonów. Uczelnia przeżywała w swej historii wzloty (w XV i na początku XVI wieku Akademia Krakowska przeżywała okres rozkwitu) i upadki (wieki XVII i XVIII to okres głębokiego kryzysu uczelni). Obecnie, co potwierdzają rankingi uczelni (np. Ranking Uczelni Akademickich Perspektywy 2022, UJ miejsce 2), jest w ścisłej czołówce polskich uniwersytetów.

Uznawalność dyplomów

W czasach, gdy podróżowanie, nauka, praca i osiedlanie się w różnych zakątkach świata jest prostsze niż kiedykolwiek, ważną kwestią jest uznanie dyplomu uzyskanego w jednym kraju w innym państwie. W świetle polskich przepisów dyplom ukończenia studiów za granicą może być uznany za równoważny odpowiedniemu polskiemu dyplomowi i tytułowi zawodowemu na podstawie umowy międzynarodowej określającej równoważność, a w przypadku jej braku – w drodze postępowania nostryfikacyjnego, czyli procedury prowadzącej do ustalenia polskiego odpowiednika zagranicznego dyplomu. Zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce postępowanie nostryfikacyjne w Polsce prowadzi uczelnia posiadająca kategorię naukową A+, A albo B+ w dyscyplinie, której dotyczy wniosek.  

Na stronie internetowej Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA) czytamy:

Uzyskane za granicą dyplomy nie mogą zostać w Polsce uznane, jeśli:

1. instytucje, które je wydały lub instytucje, w których prowadzone było kształcenie:

a) nie były akredytowanymi uczelniami w dniu wydania dyplomu lub realizowały program studiów nieposiadający akredytacji w dniu wydania dyplomu;

b) nie działają w systemie szkolnictwa wyższego żadnego państwa;

2. program studiów wyższych albo jego część była realizowana niezgodnie z przepisami państwa, na którego terenie było prowadzone kształcenie.

Więcej na ten temat można przeczytać w tych artykułach:

• Uznawanie zagranicznych dyplomów w celu kontynuacji kształcenia
• Młodzież na studiach

Wojciech Napora (Powroty.gov.pl)

Źródło:

Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

NAWA.

Wikipedia.

National Geographic.