Instytucje wspierające Polonię - Powroty.gov.pl

Działania na rzecz Polonii i Polaków za granicą mogą przybierać różny charakter – od skierowanych do najmłodszych (edukacja, nauka języka), długotrwałej emigracji (polityka pamięci, podtrzymywanie więzi z krajem ojczystym) czy środowisk najbardziej potrzebujących.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych opracowało przydatne podsumowanie potencjalnych źródeł ich dofinansowania. Są to między innymi:

Senat RP

Izba wyższa polskiego parlamentu od lat jest jednym z wiodących ośrodków w zakresie polityki polonijnej. W jej ramach Senat wspiera Polonię poprzez otwarte konkursy. Finansowane są m.in. wspieranie edukacji (w tym języka polskiego), promocja kultury polskiej, działania na rzecz młodej Polonii czy Polaków na Wschodzie.

O środki mogą ubiegać się organizacje zarejestrowane w Polsce, spełniające kryteria z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Część zadania może być też realizowana we współpracy z organizacją polonijną lub polską działającą poza granicami kraju.

Aktualne informacje w zakresie możliwości uzyskania wsparcia finansowego zawarte są na stronie Senatu.

Warto pamiętać, że w Senacie funkcjonuje Komisja Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, wyspecjalizowana w tej tematyce i pracująca na rzecz Polonii i utrzymywana więzi z krajem.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

MSZ jest najważniejszym pod względem współpracy z Polonią i Polakami za granicą krajowym resortem. Za realizację tych działań w ramach ministerstwa odpowiedzialny jest Departament Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą.

W kwietniu 2025 roku przyjęta została Rządowa strategia współpracy z Polonią i Polakami za granicą w latach 2025-2030, definiującą kluczowe aspekty tej polityki w najbliższych latach. Wśród nich znajdują się programy dotacyjne, inicjatywy edukacyjne i programy stażowe. Są one realizowane we współpracy z organizacjami pozarządowymi w Polsce i partnerami polonijnymi.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Resort kultury odpowiada za ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. Zapewnia opiekę nad zabytkami i miejscami pamięci narodowej (takimi jak groby i cmentarzy wojenne). Wspiera działające za granicą polskie muzea, archiwa i biblioteki. Umożliwia też osobom polskiego pochodzenia odbyć studia na polskich uczelniach artystycznych.

MKiDN organizuje następujące programy grantowe:

• Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą,
• Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą,
• Wspieranie Archiwów, Bibliotek i Muzeów poza Krajem.

W przypadku dwóch pierwszych programów, o środki z nich mogą ubiegać się jedynie podmioty prawa polskiego. Wyjątkiem jest ostatni program, skierowany do instytucji poza granicami Polski.

Bieżące informacje na temat programów można znaleźć na stronie ministerstwa.

Wspomagającą rolę odgrywa także Narodowy Instytut Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA. Prowadzi on projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Innym ministerstwem, które odgrywa rolę w polityce polonijnej, jest MNiSW. Podległa mu Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA) niektóre swe działania kieruje właśnie do osób polskiego pochodzenia. Są to m.in. program Anders NAWA (skierowany do młodzieży polonijnej zainteresowanej podjęciem studiów w Polsce), Lektorzy NAWA, Polskie Powroty czy Promocja Języka Polskiego. Pełną informację na temat możliwych form ubiegania się o wsparcia można znaleźć na stronie NAWA.

Ministerstwo Edukacji Narodowej

Nadzorując sferę oświaty, MEN w sposób naturalny podejmuje działania kluczowe dla środowisk polonijnych. Polegają one na wspieraniu nauczania języka polskiego, historii, kultury polskiej i innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą. Ministerstwo zawiera oraz nadzoruje wykonywanie umów o współpracy w dziedzinie oświaty, które mogą mieć wpływ na kwestie oświaty polonijnej.

Zadania związane z oświatą polonijną w MEN realizuje Departament Współpracy Międzynarodowej.

Ministrowi Edukacji Narodowej podlega także Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą. Zajmuje się on m.in. kierowaniem nauczycieli do środowisk polskich i polonijnych oraz doskonaleniem zawodowym, wyposażaniem szkół polonijnych w niezbędne materiały dydaktyczne czy zarządzaniem platformami edukacyjnymi. Dodatkowo nadzoruje i finansuje Szkoły Polskie przy Ambasadach RP.

Innym podmiotem działającym przy MEN jest Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. Św. Maksymiliana Marii Kolbego. Działa on na rzecz podtrzymywania polskich tradycji i języka polskiego, współpracuje z Polonią i Polakami za granicą, a także utrzymuje szkoły polskie i polonijne za granicą. IRJP może też ustanawiać i finansować stypendia oraz ogłaszać otwarte konkursy i nabory.

Szczegóły dostępne są na stronie Instytutu.

Instytut Pamięci Narodowej

IPN prowadzi działania w zakresie pamięci i polityki historycznej, organizując m.in. kampanie edukacyjno-informacyjne. Współpracuje on z instytucjami polonijnymi, a także reaguje na zniesławienia pod adresem Polski i naszego narodu w przestrzeni publicznej. W ramach Instytutu działa także Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Prowadzi ona ewidencję grobów weteranów oraz podejmuje działania na rzecz opieki nad nimi – m.in. poprzez dotacje na ten cel.

Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

UDSKiOR dysponuje środkami m.in. na współpracę z organizacjami kombatanckimi i ofiar totalitaryzmów, a także na pomoc udzielaną kombatantom i innym osobom uprawnionym – zarówno w Polsce, jak i poza granicami. Urząd wspomaga środowiska emigracyjne w realizacji programów upamiętniających udział Polaków w walce o niepodległość oraz represje ofiar II wojny światowej i okresu powojennego.

Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych oraz Biblioteka Narodowa

Oba podmioty, w ramach swych kompetencji podejmują działania na rzecz ochrony i upowszechniania zbiorów archiwalnych i bibliotecznych polskich instytucji emigracyjnych. Programy grantowe w tym zakresie nierzadko prowadzone są we współpracy z organizacjami polonijnymi.

Polski Instytut Sztuki Filmowej

PISF dofinansowuje produkcję, dystrybucję i rozpowszechnianie filmów promując polską twórczość i upowszechnianie kultury filmowej. O wsparcie mogą ubiegać się także środowiska polonijne.

Muzeum Historii Polski

Muzeum prowadzi program grantowy „Patriotyzm Jutra”. Ma on na celu upowszechnianie wiedzy historycznej i wspieranie inicjatyw na rzecz pielęgnowania i promowania dziedzictwa i kultury polskiej.

Adam Utko (Powroty.gov.pl)

Źródło:

Ministerstwo Spraw Zagranicznych.