Program Aktywny Rodzic - Świadczenia rodzinne - DP

Informacje zgodne ze stanem prawnym na dzień: 2024-10-04

1 października 2024 r. ruszył program „Aktywny Rodzic”. Ma on ułatwić rodzicom i opiekunom dzieci w wieku do 3 lat pogodzenie zadań związanych z rodzicielstwem i aktywnością zawodową.

W ramach programu „Aktywny Rodzic” ZUS będzie wypłacał trzy świadczenia:

• aktywni rodzice w pracy – nowe świadczenie,
• aktywnie w żłobku – zastąpiło dofinansowanie do żłobka,
• aktywnie w domu – zastąpiło Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO).

Ze świadczenia z programu „Aktywny Rodzic” może skorzystać każdy, kto mieszka w Polsce i jest rodzicem lub opiekunem dziecka lub dzieci w wieku do lat 3 oraz jest:

• obywatelem polskim,
• obywatelem UE/EFTA lub Wielkiej Brytanii,
• obywatelem innego kraju, o ile spełnia warunek legalnego pobytu w Polsce na podstawie karty pobytu z dostępem do rynku pracy albo na podstawie innego dokumentu potwierdzającego legalny pobyt i dostęp do rynku pracy.

Gdzie i w jaki sposób złożyć wniosek o wybrane świadczenie?

Wniosek o świadczenie można składać tylko elektronicznie przez:

• PUE ZUS,
• aplikację mobilną ZUS,
• portal empatia dostępny na stronie empatia.mpips.gov.pl,
• swój bank (jeśli ma uruchomioną taką usługę).

ZUS nie rozpatruje wniosków składanych w formie papierowej.

Świadczenie aktywni rodzice w pracy

Aktywni rodzice w pracy to nowe świadczenie skierowane do rodziców aktywnych zawodowo.

Komu przysługuje?

Świadczenie przysługuje na każde dziecko w wieku od 12 do 35 miesiąca życia. Wsparcie nie zostanie przyznane, jeśli dziecko uczęszcza do żłobka, przedszkola lub klubu dziecięcego albo jest pod opieką dziennego opiekuna. W takim przypadku można ubiegać się o świadczenie aktywnie w żłobku lub aktywnie w domu.

Kto może złożyć wniosek?

Wniosek o świadczenie może złożyć:

• rodzic dziecka (matka albo ojciec),
• opiekun faktyczny,
• rodzic zastępczy,
• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka.

Wysokość świadczenia

Świadczenie aktywni rodzice w pracy wynosi:

• 1500 złotych miesięcznie na dziecko,
• 1900 złotych miesięcznie na dziecko, które ma orzeczenie o niepełnosprawności, łącznie ze wskazaniami:
  • konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
  • konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Miesięczna kwota tego świadczenia jest niepodzielna. Wsparcie przysługuje w pełnej wysokości, nawet w przypadku, gdy prawo do świadczenia powstało w trakcie miesiąca.

Jeżeli dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest objęte opieką naprzemienną, kwotę świadczenia przyznaje się każdemu z rodziców po równo, czyli odpowiednio po: 750 złotych lub 950 złotych miesięcznie.

ZUS przekazuje świadczenie na rachunek bankowy, który został podany we wniosku.

Podstawowe warunki dotyczące aktywności zawodowej uprawniające do świadczenia

Świadczenie aktywni rodzice w pracy przysługuje osobom aktywnym zawodowo, czyli  spełniającym warunki, takie jak:

1. posiadanie ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tytułu:

• pracy na podstawie umowy o pracę,
• pracy nakładczej,
• pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz jeśli współpracujesz z taką osobą,
• prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy przy jej prowadzeniu,
• bycia członkiem rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
• bycia posłem lub senatorem, który pobiera uposażenie,
• bycia osobą duchowną,
• pobierania stypendium: doktoranckiego, sportowego, dla słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;

2. posiadanie ubezpieczenia emerytalno-rentowego rolników ustawowo (tzw. obowiązkowe ubezpieczenie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – KRUS) albo przez co najmniej 12 miesięcy bez przerwy na swój wniosek (tzw. dobrowolne ubezpieczenie w KRUS);
3. praca w służbach mundurowych, na podstawie stosunku służbowego (żołnierze zawodowi, policjanci, funkcjonariusze Agencji Wywiadu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, sędziowie, prokuratorzy, aplikanci Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury);
4. pobierania:

• zasiłku macierzyńskiego,
• zasiłku chorobowego (w tym zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego),
• zasiłku opiekuńczego,
• zasiłku wyrównawczego (w tym zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego),
• świadczenia rehabilitacyjnego (w tym świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego),
• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy na podstawie Kodeksu pracy.

Szczegółowe informacje na temat warunków dotyczących aktywności zawodowej uprawniających do świadczenia znajdują się na stronie ZUS.

Świadczenie aktywnie w żłobku

Od 1 października 2024 r. świadczenie aktywnie w żłobku zastępuje dofinansowanie do żłobka. Przysługuje ono na dzieci, które uczęszczają do żłobka lub klubu dziecięcego (znajdującego się w rejestrze żłobków i klubów dziecięcych), lub są objęte opieką opiekuna dziennego (znajdującego się w wykazie opiekunów dziennych).

Świadczenie przysługuje do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończy 3 lata, a gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – do końca roku szkolnego, w którym skończy 4 lata.

Świadczenie nie przysługuje, gdy opłata w wymienionych wyżej placówkach jest wyższa niż ustawowo określony maksymalny koszt pobytu w takich placówkach (od 1 października 2024 r. do 31 marca 2025 r. limit to 2200 zł).

Kto może złożyć wniosek o świadczenie aktywnie w żłobku?

Wniosek o świadczenie aktywnie w żłobku może złożyć:

• rodzic dziecka (matka albo ojciec),
• opiekun faktyczny,
• opiekun prawny,
• osoba sprawująca nad dzieckiem pieczę bieżącą,
• osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej,
• osoba prowadząca rodzinny dom dziecka,
• dyrektor placówki opiekuńczo – wychowawczej, regionalnej placówki opiekuńczo – terapeutycznej lub interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.

Wysokość świadczenia

Świadczenie aktywnie w żłobku wynosi:

• 1500 złotych miesięcznie na dziecko,
• 1900 złotych miesięcznie na dziecko, które ma orzeczenie o niepełnosprawności, łącznie z dodatkowymi  wskazaniami:
  • konieczności stałej lub długotrwałej opieki albo pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
  • konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji

jednak nie więcej niż wysokość opłaty, jaką rodzic ponosi za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

Gdy zgodnie z orzeczeniem sądu, dziecko objęte jest opieką naprzemienną, kwota świadczenia dzielona jest na pół dla każdego z rodziców. Miesięczna wysokość wsparcia nie zależy tutaj od dnia, w którym dziecko zaczęło uczęszczać do placówki.

Termin złożenia wniosku

Wniosek można złożyć najwcześniej w dniu, w którym dziecko zacznie uczęszczać do żłobka lub klubu dziecięcego albo trafi pod opiekę opiekuna dziecięcego.

Gdy wniosek zostanie złożony:

• w ciągu 2 miesięcy, od kiedy dziecko zaczęło uczęszczać do placówki – prawo do świadczenia przysługuje od tego dnia,
• w ciągu 3 miesięcy od 1 października 2024 r. (od dnia wejścia w życie ustawy) – prawo do świadczenia przysługuje od 1 października, o ile spełnione będą pozostałe warunki.

Forma wypłaty świadczenia

Świadczenie aktywnie w żłobku ZUS przekazuje na konto bankowe podmiotu, który prowadzi żłobek, klub dziecięcy lub zatrudnia dziennego opiekuna, lub na konto bankowe dziennego opiekuna prowadzącego działalność na własny rachunek do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni.

Co z osobami, które pobierają dofinansowanie do żłobka przyznane przed 1 października 2024 r.?

Osoby, które pobierają dofinansowanie do żłobka na okres po 30 września 2024 r. zachowują prawo do tego świadczenia. Po 30 września 2024 r. mogą złożyć wniosek o świadczenie aktywnie w żłobku. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia, ZUS przyzna wyższą, aktualną kwotę świadczenia.

Dodatkowe informacje na temat świadczenia aktywnie w żłobku znajdują się na stronie ZUS.

Świadczenie aktywnie w domu

Jest to świadczenie, które zastąpiło Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO).

Kto może złożyć wniosek?

Wniosek o świadczenie aktywnie w domu może złożyć:

• rodzic dziecka (matka albo ojciec),
• opiekun faktyczny.

Na kogo przysługuje świadczenie?

Świadczenie aktywnie w domu przysługuje na każde dziecko w rodzinie będące w wieku od 12 do 35 miesiąca życia. Wsparcie przyznawane jest bez względu na dochód w rodzinie.

Wysokość świadczenia aktywnie w domu

Świadczenie aktywnie w domu przysługuje w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko, niezależnie od tego, czy posiada ono orzeczenie o niepełnosprawności. Wsparcie przekazywane jest na rachunek bankowy podany we wniosku. W przypadku opieki naprzemiennej obojga rodziców nad dzieckiem, każdemu z nich przysługuje po 250 zł miesięcznie.

ZUS przekazuje świadczenie na rachunek bankowy, który został podany we wniosku.

Kiedy nie przysługuje świadczenie aktywnie w domu?

Świadczenie aktywnie w domu nie przysługuje osobom, których:

• pozbawiono władzy rodzicielskiej,
• dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej,
• na to samo dziecko, któremu za dany miesiąc przyznano świadczenie aktywni rodzice w pracy albo świadczenie aktywnie w żłobku,
• członkowie rodziny lub wnioskujący pobierają za granicą świadczenie o podobnym charakterze co świadczenie aktywnie w domu (nie dotyczy to świadczeń z państw UE / EFTA oraz Wielkiej Brytanii).

Świadczenie nie przysługuje również, gdy na dziecko pobrany został Rodzinny Kapitał Opiekuńczy w kwocie 12 tys. zł, nawet jeżeli dziecko nie ukończyło jeszcze 35 miesiąca.

Szczegółowe informacje na temat programu aktywnie w domu znajdują się na stronie ZUS.

Więcej informacji na temat warunków dotyczących aktywności zawodowej uprawniającej do świadczenia aktywni rodzice w pracy oraz dokumentów, jakie należy dołączyć do wniosku w można znaleźć tu.

Na stronie ZUS można znaleźć również bazę wiedzy, gdzie umieszczone są najczęściej zadawane pytania dotyczące programu „Aktywny Rodzic”. Baza pytań i odpowiedzi dostępna jest tu.

Program Aktywny Rodzic a przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

Świadczenia z Programu Aktywny Rodzic - Aktywni rodzice w pracy i Aktywnie w domu (Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – „Aktywny rodzic Dz.U.2024.0.858) podlegają unijnym przepisom o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

W sytuacji gdy jeden z rodziców zatrudniony jest poza granicami Polski, ZUS przekazuje wniosek do Wojewody, który na podstawie pozyskanych informacji ustala, czy i w jakim okresie w sprawie świadczenie „aktywni rodzice w pracy" lub świadczenie "aktywnie w domu" mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Wojewodowie, zgodnie z art. 43 ww. ustawy, ustalają państwo pierwszeństwa do wypłaty świadczeń oraz wymieniają się informacjami z odpowiednimi instytucjami zagranicznymi. Natomiast za wypłatę świadczeń Aktywni rodzice w pracy i Aktywnie w domu, zgodnie z art. 23, odpowiada Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Analogicznie jak w przypadku świadczenia wychowawczego (800+), świadczenia Aktywni rodzice w pracy i Aktywnie w domu wypłacane są w pełnej wysokości, także w postaci tzw. dodatku dyferencyjnego, bez względu na pierwszeństwo ustalone w sprawie.

Ustalenie kraju pierwszeństwa do wypłaty świadczeń powoduje, że informacja o wysokości przyznanych w Polsce świadczeń trafi do instytucji zagranicznej kraju zatrudnienia drugiego rodzica i w zależności od wysokości przysługujących w tym kraju świadczeń i ustalonego pierwszeństwa, wypłacane za granicą świadczenia będą przysługiwały w pełnej wysokości lub będą wypłacane z pomniejszeniem o kwotę polskich świadczeń. Świadczenia Aktywni rodzice w pracy lub Aktywnie w domu będą porównywane ze świadczeniami opiekuńczymi wypłacanymi za granicą.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka –„Aktywny rodzic” (Dz.U. z 2024 r. poz. 858)