Informacje zgodne ze stanem prawnym na dzień: 2024-08-29

Podstawowym dokumentem określającym politykę mieszkaniową państwa jest Narodowy Program Mieszkaniowy.

Za obszar ten w Ministerstwie Rozwoju i Technologii odpowiedzialny jest Departament Mieszkalnictwa.

Na mieszkalnictwo mają przede wszystkim wpływ czynniki o charakterze lokalnym, dlatego też, oprócz polityki mieszkaniowej państwa, istotne są lokalne polityki mieszkaniowe samorządów. Państwo wspomaga samorządy w jego działaniach, korzystając zarówno z instrumentów regulacyjnych, jak i finansowych.

Mieszkanie komunalne po powrocie z zagranicy

Mieszkania komunalne

O mieszkania komunalne mogą się ubiegać najubożsi mieszkańcy. Organy ustawodawcze nie ujednoliciły przepisów, które w skali krajowej regulowałyby zasady przyznawania takich mieszkań. Każda gmina przyznaje je według własnych kryteriów. Podstawowe kryterium to dochód na osobę.

W wielu gminach wprowadzono tzw. ocenę punktową. Osoby ubiegające się o mieszkanie komunalne są oceniane poprzez punkty, które przyznaje się zgodnie z wytycznymi zawartymi w uchwałach Rady Miasta.

Punkty można dostać np. za to, ile osób mieszka w jednym lokalu, bezdomność, samotne macierzyństwo, długość oczekiwania na mieszkanie itp. Naszą sytuację mieszkaniową i majątkową może zweryfikować komisja decydująca o zasadności przyznania mieszkania komunalnego. Niektóre gminy wprowadzają również kryterium związane z koniecznością zamieszkiwania lub zameldowania na terenie gminy przez kilka lat albo związane z aktywnością życiową lub zawodową z daną gminą (np. praca na terenie gminy przez określony czas).

Jeśli mamy trudne warunki mieszkaniowe (np. zły stan techniczny lokalu, niewielki metraż, czyli tzw. ciasne lokum), sprawdźmy, czy istnieje możliwość zamiany mieszkania. Uchwały rad gmin zawierają regulacje dotyczące takich zamian. Tam znajdziemy informację, kiedy i na jakich zasadach taka zamiana jest możliwa.

W większości miast, ubiegając się o najem lokalu mieszkalnego, należy złożyć podanie, arkusz wnioskodawcy, deklarację o wysokości dochodów oraz oświadczenie o stanie majątkowym.

O warunkach przyznawania tego typu lokali poinformują nas pracownicy biur obsługi mieszkańca lub wydziału spraw mieszkaniowych w urzędzie miasta (nazewnictwo wydziałów jest różne w zależności od miasta).

Szczegółowych informacji na temat warunków ubiegania się o mieszkanie komunalne, niezbędnych dokumentów należy szukać na stronach internetowych urzędów miast w Polsce.

Mieszkanie na Start

Mieszkanie na Start to rządowy program dopłat do czynszu. Program kierowany jest do pierwszych najemców nowych mieszkań, a także lokali, które zostały poddane działaniom rewitalizacyjnym, w ramach współpracy inwestorów z gminami. 

W ramach programu jego beneficjenci otrzymują dopłatę do najmu, dzięki której koszty ponoszone z tytułu czynszu są niższe.

Program Mieszkanie na Start realizowany jest od 1 stycznia 2019 roku. Dopłaty otrzymują osoby, które spełniają odpowiednie kryteria dochodowe zapisane w Ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. o pomocy państwa w ponoszeniu wydatków mieszkaniowych w pierwszych latach najmu mieszkania. Dopłaty są udzielane maksymalnie do 15 lat.  

Informacje o dokumentach uprawniających do ubiegania się o dopłaty znajdują się w Ustawie (art. 4 ust 1 oraz art.14). Przede wszystkim należy dopytać o nie w gminie, w której chce się wynająć mieszkanie.

Każda gmina sama decyduje, jakie dokumenty należy złożyć.

Aby móc skorzystać z programu, średni miesięczny dochód osoby wnioskującej z gospodarstwa domowego (w okresie podlegającym analizie) nie może przekroczyć:

• w przypadku gospodarstw jednoosobowych 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia,
• w przypadku pozostałych gospodarstw domowych - 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia, zwiększonego o dodatkowe 40 punktów procentowych na każdą kolejną osobę w gospodarstwie domowym.

Mieszkanie, do którego najmu można uzyskać dopłatę, musi:

• powstać w inwestycji mieszkaniowej, dla której gmina może stosować dopłaty w programie Mieszkanie na Start (dla lokali zasiedlanych po 1 stycznia 2019 r.) lub
• być wynajęte na podstawie naboru wniosków, przeprowadzonego na podstawie warunków określonych przez gminę lub spółkę gminną (dla lokali zasiedlonych przed 1 stycznia 2019 r.);
• służyć własnym potrzebom mieszkaniowym i pozostałych osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego (nie można go podnająć innej osobie i nie może to być lokal użytkowy);
• być na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• nie być lokalem należącym do gminy (np. socjalnym lub komunalnym) z wyjątkiem mieszkań wybudowanych z wykorzystaniem preferencyjnego finansowania udzielonego przez BGK;
• być zasiedlone przez najemcę w ciągu 24 miesięcy od zakończenia inwestycji mieszkaniowej, a jego pierwszym użytkownikiem musi być najemca ubiegający się o dopłaty.

Po złożeniu wniosku o dopłatę, gmina weryfikuje, czy najemca spełnia warunki do zastosowania dopłat, a następnie, w zależności od wyniku weryfikacji, wydaje decyzję administracyjną o przyznaniu lub nieprzyznaniu prawa do dopłat.

Termin przyjmowania wniosków ustala indywidualnie gmina.

Wzór wniosku o dopłaty oraz wzory oświadczeń i zobowiązań dołączanych do wniosku określa Rozporządzenie, można je również znaleźć we właściwej gminie.

Lista gmin, w których można złożyć wniosek o dopłaty znajduje się tu.

Więcej informacji na temat programu Mieszkanie na Start można znaleźć tu oraz na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii.
 

Mieszkanie bez wkładu własnego, czyli rodzinny kredyt mieszkaniowy

Program kierowany jest do osób, które posiadają zarobki umożliwiające spłatę kredytu na mieszkanie, ale jednocześnie nie mają środków na wymagany wkład własny.

Gwarantowany kredyt mieszkaniowy nie jest instrumentem kierowanym do gospodarstw domowych o niskich dochodach. Można uzyskać kredyt o 100% wartości mieszkania, jeśli posida się zdolność do obsługi tego zobowiązania.

Informacje nt. szczegółów rozwiązania można znaleźć tu.

Ułatwienia w budowie domów do 70 m²

Dzięki temu rozwiązaniu można wybudować dom łatwiej niż dotychczas, w uproszczonej procedurze. Można wybudować dom do 70 m kw. bez kierownika i dziennika budowy.

Szczegóły programu można znaleźć tu.

Pierwsze mieszkanie

Program „Pierwsze Mieszkanie” składa się z dwóch instrumentów pn. bezpieczny kredyt 2% i Konto Mieszkaniowe. Obydwa instrumenty to kompleksowe rozwiązania skierowane do osób, które planują nabyć pierwszy lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny. Pierwszy jest dla osób, które w chwili obecnej są gotowe kupić pierwsze mieszkanie, a drugi dla tych, którzy planują zakup w perspektywie następnych lat. Celem proponowanych rozwiązań jest poprawa stanu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych dotychczas nieposiadających prawa własności lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. Szczegółowe informacje nt. wsparcia można znaleźć pod linkami:

• Bezpieczny Kredyt 2%
• Konto Mieszkaniowe

Kooperatywy mieszkaniowe

Kooperatywa Mieszkaniowa to ułatwienia w powstawaniu budynków mieszkalnych wspólnie z innymi osobami, np. krewnymi lub znajomymi, aby stworzyć dom lub mieszkanie dopasowane do potrzeb Twojej rodziny. Inicjatywa dotyczy wspólnego kupna działki i wybudowania na niej domów jednorodzinnych lub wielorodzinnych albo zakupu i remontu istniejącego budynku.

Program przeznaczony jest dla grupy osób fizycznych (minimum 3), które działają wspólnie na podstawie umowy kooperatywy mieszkaniowej albo umowy spółki cywilnej.

W ramach inwestycji muszą powstać co najmniej 3 mieszkania lub domy.

Szczegóły programu można znaleźć tu.

Społeczne inicjatywy mieszkaniowe (SIM)

SIM-y to kolejna propozycja dla osób, które szukają mieszkania z czynszem poniżej wartości rynkowej. Społeczne inicjatywy mieszkaniowe (dawne TBS-y) to spółki (działające w około 200 miastach w Polsce) tzw. not for profit, budujące mieszkania społeczne. Czynsz w takich lokalach jest nawet o połowę niższy niż na rynku komercyjnym.

Mieszkania społecznych inicjatyw mieszkaniowych przeznaczone są dla osób i rodzin, które nie posiadają własnego mieszkania w danej miejscowości, dysponują środkami na regularne opłacanie czynszu, jednak ich dochody są za niskie na zaciągnięcie kredytu hipotecznego na własne lokum. Ubiegający się o najem takiego mieszkania musi też spełnić kryterium dochodowe, uzależnione od lokalizacji mieszkania i wielkości gospodarstwa domowego.

Wśród korzyści z bycia najemcą SIM wymienia się m.in. możliwość zamieszkania bez konieczności zaciągania wysokiego kredytu hipotecznego. Umowa z SIM może jedynie wymagać wniesienia partycypacji (udziału) w wysokości do 30% kosztów budowy lokalu mieszkalnego. Wkład ten jest zwracany po zakończeniu najmu. Może też być w przyszłości rozliczony w czynszu (tzw. „wakacje czynszowe”, dzięki którym najemca przez czas określony w umowie, a w przypadku emerytów – bezterminowo, będzie płacił nawet 20% niższy czynsz.

Zaletą społecznych inicjatyw mieszkaniowych jest również możliwość zmiany umowy najmu na umowę najmu z dojściem do własności (uzyskanie własności mieszkania w perspektywie lat).

Więcej informacji o Społecznych inicjatywach mieszkaniowych można uzyskać w Departamencie Mieszkalnictwa

Społeczne agencje najmu (SAN)

Nowym rozwiązaniem, dostępnym w Polsce od 23 lipca 2021 r., które ma ułatwić znalezienie mieszkania osobom, których dochody lub sytuacja życiowa utrudniają najem mieszkania w warunkach rynkowych są społeczne agencje najmu (SAN).

W modelu tym, społeczna agencja najmu (podmiot współpracujący z gminą na podstawie umowy), dzierżawi mieszkania od prywatnych właścicieli, a następnie wynajmuje je osobom spełniającym kryteria ekonomiczne lub społeczne określone w odpowiedniej uchwale rady gminy. Osoba poszukująca mieszkania zgłasza się do gminy, gdzie weryfikowane jest spełnienie wymaganych kryteriów (określanych indywidualnie przez gminę), a w przypadku ich spełnienia jest kierowana do SAN w celu wyboru mieszkania.

Dzięki gwarancjom terminowego uiszczania czynszu, stabilnego użytkowania i utrzymania mieszkań w dobrym stanie technicznym społeczna agencja najmu może pozyskać lokale poniżej stawek rynkowych. Umożliwi jej to wynajmowanie mieszkań osobom, które znajdują się w trudniejszej sytuacji życiowej i nie mogą sobie pozwolić na samodzielny najem lub zakup mieszkania.

Dodatkowo najemcy lokali od SAN mogą ubiegać się o dopłaty do czynszu w ramach programu Mieszkanie na Start, o którym piszemy wyżej.

Wyjaśnień w zakresie ewentualnych interpretacji przepisów udziela Departament Mieszkalnictwa w Ministerstwie Rozwoju i Technologii.

Warto dodać, że programy mieszkaniowe prowadzone przez polski rząd nie są kierowane bezpośrednio do obywateli, tzn. rząd nie prowadzi naboru na mieszkania, lecz wspiera finansowo inwestorów.

W celu sprawdzenia dostępności społecznych mieszkań czynszowych należy skontaktować się z towarzystwami budownictwa społecznego lub spółkami gminnymi zajmującymi się w gminie sprawami mieszkalnictwa. Informacji można również szukać na stronach internetowych poświęconych poszczególnym programom.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2020 r. poz.611)
2. Rozporządzenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie wzoru wniosku o dopłaty do czynszu oraz wzorów oświadczeń i zobowiązania dołączanych do wniosku o dopłaty do czynszu (Dz.U. 2018 poz. 2521)
3. Ustawa z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Dz.U. 2021 poz. 1986