Orzeczenie o niepełnosprawności w Polsce - Powroty.gov.pl

Zgodnie z informacją Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, unijne prawo nie zawiera przepisów odnośnie wzajemnego uznawania orzeczeń o niepełnosprawności. Polska nie jest też stroną umowy, umożliwiającą takie podejście do dokumentów wydanych w innych krajach.

Aby korzystać z uprawnień przysługujących osobom z niepełnosprawnością, wracający z zagranicy powinien więc już w Polsce uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności. Dotyczy to także osób, które nabyły status osoby z niepełnosprawnością w innym państwie Unii Europejskiej.

Karta parkingowa – wyjątkowy dokument

Istnieje jednak dokument, który – wydany za granicą – w przypadku osób z niepełnosprawnościami jest uznawany za równorzędny ze swoim polskim odpowiednikiem. Jest nim karta parkingowa. Należy jednak pamiętać, że wynikające z niej uprawnienia różnią się w zależności od kraju pobytu.

W Polsce uprawnia ona m.in. do korzystania z miejsca parkingowego oznaczonego symbolem wózka dla niepełnosprawnych. Dodatkowo, zgodnie z Prawem o ruchu drogowym, osoba z niepełnosprawnością posługująca się kartą parkingową (także wydaną za granicą, o czym stanowi art. 8 ust. 6 wspomnianej ustawy), może – kierując pojazdem oznaczonym tą kartą – nie stosować się do niektórych znaków drogowych dotyczących zakazu ruchu lub postoju.

Zgodnie z informacjami podanymi na oficjalnej stronie internetowej Unii Europejskiej, przepisy te obowiązują także kierowców pojazdów, w których przewożone są osoby posiadające kartę parkingową. Podobnie w przypadku kierowców pojazdów placówek związanych z opieką, rehabilitacją oraz edukacją osób niepełnosprawnych, posiadających taką kartę.

Orzekanie o niepełnosprawności w Polsce

Aby uzyskać w Polsce prawo do ubiegania się o świadczenia, ulgi i uprawnienia z tytułu niepełnosprawności, należy  formalnie wystąpić o orzeczenie stopnia niepełnosprawności.

Kto może uzyskać orzeczenie?

Orzeczenie może być wydane zarówno dzieciom, jak i dorosłym. W tym artykule opiszemy procedurę w odniesieniu do osób od 16 roku życia.

Osoba taka może uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności, jeśli:

• ma naruszoną sprawność organizmu (przykładowa lista schorzeń, które mogą się do tego przyczyniać wymieniona jest w domenie gov.pl);
• ze względu na swoje ograniczenia:
• jest niezdolna do pracy zarobkowej lub potrzebuje przystosowania stanowiska pracy;
• wymaga opieki lub pomocy od innych;
• ma problemy z codziennymi czynnościami i potrzebuje urządzeń do normalnego funkcjonowania (np. aparatu słuchowego, protezy, pompy insulinowej).

Spełnienie tych wymagań nie oznacza, że automatycznie uzyska się orzeczenie. Decyzję w tej sprawie musi podjąć zespół orzekający.

Dokumenty w sprawie wydania orzeczenia składa:

• osoba niepełnosprawna – jeśli ma co najmniej 18 lat,
• rodzic, opiekun prawny lub kurator – jeśli osoba niepełnosprawna ma mniej niż 18 lat albo jest ubezwłasnowolniona,
• kierownik ośrodka pomocy społecznej – jeśli zgodzi się na to osoba niepełnosprawna, jej rodzic, opiekun prawny lub kurator.

Gdzie i jakie dokumenty złożyć?

Wniosek, wraz z wymaganymi dokumentami, składa się w powiatowym lub miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Należy tego dokonać w zespole zgodnym z miejscem stałego pobytu lub – jeśli poza miejscem stałego pobytu przebywa się ponad 2 miesiące – w zespole zgodnym z miejscem obecnego pobytu.

Listę zespołów orzekających o niepełnosprawności można znaleźć tutaj.

Danemu zespołowi należy przedłożyć:

• wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności;
• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia – oba dokumenty do pobrania we właściwym zespole lub z jego strony internetowej (jeśli są tam udostępnione). Zaświadczenie lekarskie należy zanieść do wypełnienia swojemu lekarzowi. Jest ono ważne przez 30 dni kalendarzowych od wystawienia przez lekarza;
• dokumenty potwierdzające stan zdrowia:
• dokumentację medyczną – np. karty informacyjne leczenia szpitalnego, dokumentację z przebiegu leczenia ambulatoryjnego, wyniki dodatkowych badań diagnostycznych, konsultacji specjalistycznych;
• inne dokumenty, mogące mieć wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności, np. opinia psychologiczno-pedagogiczna.

Jak przebiega procedura?

Po uzyskaniu zaświadczenia lekarskiego (ma ono 30 dni ważności) należy złożyć wymienione wyżej dokumenty do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Następnie należy oczekiwać na informację w sprawie terminu posiedzenia składu orzekającego. 

Pismo z informacją o terminie posiedzenia powinno być wystawione do miesiąca od złożenia kompletnego wniosku lub do dwóch, jeśli twoja sprawa jest szczególnie skomplikowana. W takim przypadku zostaniesz o tym poinformowany przez zespół orzekający.

W wyznaczonym terminie udaj się na posiedzenie zespołu orzekającego. Skład zespołu zbada cię oraz ustali zakres twoich ograniczeń oraz stopień niepełnosprawności.

Jeśli nie możesz stawić się na wizytę w wyznaczonym terminie i:

• wyjaśnisz swoją nieobecność do 14 dni od dnia, na który wyznaczono posiedzenie – zespół wyznaczy nowy termin;
• nie usprawiedliwisz swojej nieobecności – zespół nie rozpatrzy sprawy.

W przypadku kiedy stan zdrowia uniemożliwi stawiennictwo na posiedzeniu przez dłuższy czas, poproś swojego lekarza o zaświadczenie, które to potwierdzi. Taki dokument przedstaw swojemu zespołowi. Jeśli stwierdzi on, że załączone we wniosku dokumenty są wystarczające, orzeczenie zostanie wydane zaocznie (bez badania). Jeśli badanie jest niezbędne, zespół poinformuje cię o tym fakcie. W takim przypadku złóż do niego wniosek o przeprowadzenie badania w miejscu swojego pobytu.

W trakcie analizowania wniosku o ustalenie stopnia niepełnosprawności zespół zapozna się z przedstawionymi dokumentami. Jeśli jakiegoś będzie brakowało, zostaniesz poproszony o uzupełnienie braku w konkretnym terminie. W przypadku niespełnienia tego warunku – wniosek zostanie pozostawiony bez rozpatrzenia. Jeśli informacje w dokumentach będą sprzeczne, możesz zostać skierowany na dodatkowe badania specjalistyczne do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności lub zostać poproszony o wykonanie takich badań we własnym zakresie oraz doniesienie ich wyników.

Mam orzeczenie. Co teraz?

Orzeczenie otrzymuje się do dwóch tygodni od posiedzenia zespołu orzekającego. Można je otrzymać pocztą (na wskazany przez siebie adres) lub odebrać osobiście w siedzibie zespołu orzekającego. W tym drugim przypadku należy o tym zamiarze poinformować zespół orzekający, zanim nada on decyzję pocztą (można to zrobić np. w dniu posiedzenia).

Orzeczenie będzie zawierało informację o przyznaniu lekkiego, umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, ewentualnie o niezaliczeniu do żadnego z nich. Można otrzymać je na stałe lub na określony czas.

Osoba, która nie zgadza z się z orzeczeniem, ma prawo odwołać się do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Wniosek w tej sprawie należy zaadresować właśnie do niego, ale należy złożyć go za pośrednictwem zespołu powiatowego. Można tego dokonać w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia.

Jeśli oczekiwań nie spełnia także orzeczenie zespołu wojewódzkiego, można odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Odwołanie w tej sprawie można złożyć w siedzibie zespołu wojewódzkiego w ciągu miesiąca od otrzymania orzeczenia zespołu drugiej instancji.

Legitymacja osoby niepełnosprawnej

Jeśli orzeczenie stało się prawomocne, można złożyć wniosek o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej. W tym przypadku w urzędzie miasta lub starostwie powiatowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania należy przedłożyć:

• uzupełniony wniosek o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej (do pobrania w zespole ds. orzekania lub na jego stronie internetowej),
• orzeczenie o stopniu niepełnosprawności,
• aktualne zdjęcie o wymiarach 35 mm × 45 mm.

Orzeczenie prawomocne to takie:

• od którego nikt nie wniósł odwołania,
• co do którego zrzeczono się prawa do wniesienia odwołania,
• które zostało wydane na podstawie wyroku sądu, który nie został zaskarżony.

Jednocześnie warto pamiętać, że podstawą do uzyskania legitymacji jest wyłącznie orzeczenie wydane przez właściwy zespół orzekający. Orzeczenia takich organów, jak ZUS, KRUS, MON, MSWiA nie stanowią podstawy do ich wydania.

Legitymacja osoby z niepełnosprawnością wydawana jest na okres trwania orzeczenia, nie dłużej jednak niż na 5 lub 10 lat (w przypadku legitymacji wystawionych osobom, które nie ukończyły 60 lat). Osobom, które ukończyły 60 rok życia, legitymacja może zostać wydana na stałe.

Co przysługuje osobom z orzeczonym stopniem niepełnosprawności?

• możliwość zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej albo zakładzie pracy chronionej;
• możliwość skorzystania z przywilejów pracowniczych, m.in. dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dłuższej przerwy w pracy lub krótszego jej wymiaru;
• możliwość uzyskania świadczenia opiekuńczego, dodatku mieszkaniowego, karty parkingowej;
• możliwość uzyskania dofinansowania do:
• turnusu rehabilitacyjnego,
• sprzętu rehabilitacyjnego,
• przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych,
• likwidacji przeszkód architektonicznych (np. montaż pochylni lub usunięcia progów w budynku),
• likwidacji barier komunikacyjnych (np. zakup komputera),
• likwidacji barier technicznych (np. zakup urządzenia, umożliwiającego wjazd wózka inwalidzkiego z napędem elektrycznym do samochodu),
• działalności gospodarczej albo rolniczej.

Osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności mogą również skorzystać w Polsce z usług:

• socjalnych i opiekuńczych (np. przy zakupach i załatwianiu spraw urzędowych czy czynnościach domowych),
• terapeutycznych,
• rehabilitacyjnych,
• pocztowych.

Takim osobom przysługuje również prawo do ulg podatkowych (np. na odliczenie od dochodu wydatków na rehabilitację) czy zniżek na komunikację publiczną. Te należą im się także na udział w wydarzeniach kulturalnych lub sportowych.

Sam fakt uzyskania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie oznacza automatycznego przyznania uprawnień do korzystania z tych świadczeń. Do tego często konieczne jest spełnienie dodatkowych warunków. O prawo do korzystania z ulg i uprawnień należy więc pytać m.in. w urzędach i instytucjach publicznych.

Adam Utko (Powroty.gov.pl)

Źródło:

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. 1997 Nr 98 poz. 602).

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U z 2018 r. poz. 511 ze zm.).

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (tekst jednolity — Dz.U. z 2018 r. poz. 2027).

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie wykonywania badań specjalistycznych na potrzeby orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. nr 250, poz. 1875).

Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.

Gov.pl.

Portal Unii Europejskiej.