Informacje zgodne ze stanem prawnym na dzień: 2024-08-26

Zalety i wady możliwych form zatrudnienia

Poszukując pracy w Polsce po powrocie z zagranicy, możesz spotkać się z różnymi formami zatrudnienia – umową o pracę, umową cywilnoprawną lub samozatrudnieniem. Sprawdź, co będzie dla Ciebie najkorzystniejsze.

Sytuacja na rynku pracy spowodowała, że pracodawcy coraz chętniej zastępują umowy o pracę umowami cywilnoprawnymi lub kontraktami z osobami prowadzącymi jednoosobową działalność gospodarczą. Trzeba mieć świadomość, kiedy to działanie jest zgodne z prawem.

Umowa o pracę

Umowa o pracę, która jest uregulowana przepisami Kodeksu pracy, gwarantuje pracownikowi przywileje pracownicze, takie jak prawo do płatnego urlopu, gwarancję minimalnego wynagrodzenia czy zwolnienia lekarskiego. Jej atutem jest szczególna ochrona niektórych grup pracowników, np. kobiet w ciąży lub osób w tzw. okresie ochronnym przed emeryturą, unormowanie czasu pracy oraz określona procedura wypowiadania takich umów (okres wypowiedzenia może wynosić dwa tygodnie, miesiąc, trzy miesiące, w określonych w umowie przypadkach – nawet dłużej).

Umowa o pracę jest podstawowa formą zatrudnienia w Polsce. Wybór tego rodzaju umowy jako podstawy nawiązania stosunku pracy należy do stron (pracodawcy i pracownika). Inne niż umowa o pracę podstawy zawarcia stosunku pracy mogą być stosowane w przypadkach gdy przepisy prawa taką możliwość przewidują.

Umowa zlecenia

Umowa cywilnoprawna (zlecenia) nie daje pracownikowi takich przywilejów jak umowa o pracę, jest uregulowana wyłącznie przepisami Kodeksu cywilnego. W przypadku takiej formy zatrudnienia liczy się zadanie, które ma zostać wykonane; nie ma tu podległości służbowej, występują dwa podmioty – zleceniodawca i zleceniobiorca. Umowa taka może być zawarta na czas określony lub nieokreślony. Trzeba od niej odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (chyba że zleceniobiorca ma umowę o pracę z innym zakładem pracy, wtedy po stronie zleceniodawcy obciążenia te są mniejsze).
Zaletą umowy zlecenia jest to, że daje ona więcej swobody obu stronom. Pracodawcy mają możliwość uzależnienia całości świadczeń od efektów osiąganych przez osobę zatrudnioną, a wynagrodzenie przysługuje nie z tytułu samego świadczenia pracy, lecz z tytułu uzyskania zamierzonego rezultatu. W tym przypadku należy ograniczać się jedynie do określenia zadań, jakie w ramach danej umowy mogą być wykonywane. Z kolei zleceniobiorcy mogą wykonywać zadania w dogodnym dla siebie czasie i nie są rozliczani z faktycznej liczby godzin spędzonych w biurze. Kodeks cywilny nie określa bowiem limitów czasu pracy – ani dobowych, ani tygodniowych.

Nie zawsze jednak pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę cywilnoprawną. Jeżeli praca jest wykonywana osobiście, w sposób ciągły, wykonywanie poleceń przełożonych oraz wykonywanie pracy odbywa się w określonym miejscu  oraz w określonym czasie, a wszystkie te warunki występują łącznie, powinna być świadczona w ramach umowy o pracę.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną, która nie podlega zapisom Kodeksu pracy, a regulowana jest Kodeksem cywilnym.

W oparciu o tę umowę przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Wysokość wynagrodzenia powinna być określona w umowie, niekoniecznie kwotowo. Zamiast kwoty mogą znaleźć się wskazówki pomocne w określeniu wynagrodzenia po zakończeniu pracy. Wskazówki te powinny określać, czego spodziewa się zamawiający i za co mógłby zapłacić wyższe wynagrodzenie, a co będzie odpowiadało za to, iż przyjmujący zamówienie otrzyma niższe wynagrodzenie.
Umowy ta nie jest objęta ubezpieczeniem społecznym, czyli nie są odprowadzane składki emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe. Nie jest też odprowadzana składka zdrowotna. Z jednym wyjątkiem - składki te płaci się od umów o dzieło zawartych z własnym pracownikiem. Przy umowie obowiązuje opłacenie podatku dochodowego.

Osoby, które są płatnikiem składek lub osobą fizyczną i zlecają wykonanie dzieła (zawierają z wykonawcą dzieła umowę) od 1 stycznia 2021 r. mają obowiązek informowania ZUS o tym fakcie. Więcej informacji na ten temat można znaleźć tu.

Umowa o pracę tymczasową

Pracę tymczasowa, w przypadku której pracownik jest zatrudniany na podstawie umowy o pracę przez agencję pracy tymczasowej wyłącznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem innego przedsiębiorcy, tzw. pracodawcy użytkownika (w ramach pracy tymczasowej mogą być wykonywane prace o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub których terminowe wykonanie przez pracowników zatrudnionych przez pracodawcę użytkownika nie byłoby możliwe, bądź prace wykonywane ramach zastępstwa nieobecnego pracownika pracodawcy użytkownika). Może być wykonywana na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Samozatrudnienie

Decydując się na założenie własnej działalności gospodarczej, trzeba pamiętać, że jest to trudniejsze niż zatrudnienie się u pracodawcy. Osoba prowadząca firmę nie ma żadnych praw pracowniczych, sama musi opłacić składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz podatki, a także prowadzić administrację księgowo-podatkową. Prawo do zasiłku chorobowego nabywa dopiero po 90 dniach. Z drugiej strony może współpracować z wieloma podmiotami na rynku, nie musi się ograniczać do jednego zleceniodawcy.

Zaletą prowadzenia własnej działalności jest możliwość redukowania kosztów przez odliczanie VAT od kupowanych towarów i usług oraz obniżania podatku dochodowego przez rozliczanie inwestycji oraz zatrudnianie innych osób. Nie trzeba chyba wspominać o byciu własnym szefem.

W momencie podpisania umowy o świadczenie usług zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności. Bierze też na siebie ryzyko finansowe związane z wykonaniem tego zlecenia, które dotychczas obciążało pracodawcę. Od tego momentu podlega prawom rynku. Jednak w przypadku pozyskania kilku klientów ma szansę na rozwój własnego biznesu i na uniezależnienie się od jednego pracodawcy, jest elastyczny.

Praca zdalna

Trwający stan epidemii w Polsce skłonił pracodawców do poszukiwania rozwiązań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa własnego i pracowników. W związku z tym wiele firm wprowadziło pracę zdalną. Okazuje się, że taka forma pracy staje się coraz bardziej popularna i powszechna, jednak ma też swoje słabe strony. Więcej informacji na temat pracy zdalnej znajdziecie pod adresem: https://zielonalinia.gov.pl/-/praca-zdalna-wady-i-zalety.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
• Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych
• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych