Szkoła po powrocie z emigracji - Powroty.gov.pl

Otwarte granice i możliwość osiedlania się w krajach Unii Europejskiej, to główne przyczyny emigracji Polaków po 2004 r. Miliony naszych rodaków zdecydowało się poszukać szczęścia poza ojczyzną. Część z nich, po latach spędzonych na obczyźnie, postanawia jednak wrócić do Polski. Taki powrót, często całych rodzin, wiąże się z adaptacją w ojczyźnie i zapisaniem dzieci, które edukację zaczęły za granicą, do polskiej szkoły. Różnice wynikające z innych systemów edukacji (zagranicznych i polskiego) stanowią wyzwanie organizacyjne i wymagają szczególnego podejścia.

Podobnie jest z dziećmi cudzoziemców, którzy na dłużej przyjechali do Polski. Szok kulturowy, bariera językowa czy różnice programowe mogą stanowić duże trudności edukacyjne dzieci w wieku szkolnym.

Warto zapoznać się z kryteriami, które pomogą dzieciom i ich rodzicom w pierwszym etapie edukacji w polskiej szkole.  

Początki w polskiej szkole – powrót z emigracji

O kryteriach, które obowiązują dzieci i młodzież po powrocie z emigracji czytamy w poradniku „Jak pracować z dziećmi powracającymi z zagranicy do Polski?”. Warto wiedzieć, że:

•  Dzieci i młodzież powracające z emigracji są przyjmowane do szkół na podstawie dokumentów, bez konieczności poddawania ich procedurom prowadzącym do ustalenia ich polskich odpowiedników. O przyjęciu decyduje dyrektor szkoły, a w przypadku szkoły rejonowej – uczniowie przyjmowani są z urzędu.
• Uczniom, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do kontynuowania nauki, przysługuje prawo do dodatkowego, bezpłatnego kształcenia w zakresie języka polskiego. Zajęcia odbywają się w formie fakultetów w wymiarze nie niższym niż dwie godziny lekcyjne tygodniowo, nie dłużej niż przez 12 miesięcy.
• Uczniowie, którzy powracają z emigracji, mają także możliwość korzystania przez rok - 12 miesięcy - z dodatkowych zajęć wyrównawczych z poszczególnych przedmiotów.
• Łączny wymiar dodatkowych zajęć z języka polskiego i przedmiotowych zajęć wyrównawczych nie może przekroczyć pięciu godzin lekcyjnych tygodniowo.
• Sposoby uzupełnienia różnic programowych u uczniów powracających z zagranicy, które zapewne będą miały istotne znaczenie przy klasyfikacji końcowej czy rocznej ucznia, zostały zawarte w artykule 44f ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1481) oraz w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 sierpnia 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków przechodzenia ucznia ze szkoły publicznej, publicznej szkoły artystycznej, szkoły niepublicznej lub niepublicznej szkoły artystycznej o uprawnieniach publicznej szkoły artystycznej, do szkoły publicznej innego typu albo szkoły publicznej tego samego typu (Dz. U. z 2019 r. poz. 1641).
• Warunki uzupełniania różnic programowych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych realizowanych w oddziale szkoły, do której uczeń przechodzi, ustalają indywidualnie nauczyciele prowadzący owe zajęcia.
• Zadaniem dyrektora szkoły jest zapewnienie uczniowi warunków do zrealizowania, uzupełnienia zaległości obowiązkowych treści nauczania z obowiązkowych przedmiotów czy zajęć, których nie realizował on w szkole, z której przechodzi.
• W przypadku, kiedy z powodu rozplanowania zajęć edukacyjnych lub też z innych ważnych przyczyn nie można zapewnić uczniowi warunków do zrealizowania obowiązkowych treści nauczania (ponieważ np.: zostały one już zrealizowane w szkole, do której uczeń przechodzi), uczniowi przeprowadza się egzamin klasyfikacyjny z tych treści.
• Uczniom przybywającym do Polski przysługuje też prawo do pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia ucznia, zatrudnioną w charakterze pomocy nauczyciela. Taką osobę zatrudnia dyrektor szkoły nie dłużej niż przez 12 miesięcy.
• Jeżeli uczeń nie zna wystarczająco języka polskiego, przysługuje mu dostosowanie warunków przeprowadzania i oceniania egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego. Odbywa się to m.in. poprzez wykorzystanie odpowiednich środków dydaktycznych (np. słownika dwujęzycznego) oraz wydłużenie czasu przewidzianego na napisanie egzaminów. Nie jest wymagana konsultacja z poradnią psychologiczno-pedagogiczną ani z kuratorium oświaty. Decyzje o dostosowywaniu warunków i form przeprowadzenia egzaminu oraz dokładny zakres tych dostosowań podejmowane są pomiędzy dyrektorem szkoły (po uzgodnieniu z radą pedagogiczną) a dyrektorem okręgowej komisji egzaminacyjnej.

Zadaniem dyrektora szkoły i całego grona pedagogicznego jest wspieranie ucznia i ułatwianie mu wyrównywania różnić programowych.

Początki w polskiej szkole – cudzoziemcy

Nieco inaczej wygląda kształcenie cudzoziemców w Polsce. Zgodnie z polityką Unii Europejskiej obcojęzyczni uczniowie powinni włączyć się od razu do polskiego systemu edukacyjnego i korzystać z bezpłatnej nauki w Polsce. Dodatkowo, do zadań samorządu należy ułatwienie adaptacji dzieci, które uczyły się poza Polską, do polskiego systemu edukacji. I tak:

• Samorząd ma obowiązek zorganizować dodatkową naukę języka polskiego dla cudzoziemców, którzy nie znają języka lub znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Tacy uczniowie mają prawo do pomocy świadczonej przez osobę zatrudnioną w charakterze asystenta nauczyciela nie dłużej niż przez 12 miesięcy.
• Cudzoziemcy i obywatele polscy, którzy pobierali naukę poza granicami Polski, mogą skorzystać także z dodatkowych zajęć wyrównawczych, organizowanych przez placówkę edukacyjną, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy, w wymiarze jednej godziny lekcyjnej tygodniowo.
• Do zadań własnych gminy należy także zapewnienie uczniom bezpłatnego środka transportu i należytej opieki w czasie przewozu do szkoły i ze szkoły. Istnieje także możliwość zwrotu kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej, jeśli dzieci mieszkają w obwodzie szkoły. Uczniowie mogą liczyć na transport, jeżeli ich droga z domu do szkoły przekracza trzy kilometry – w przypadku uczniów klas I–IV szkół podstawowych – lub cztery kilometry – dotyczy uczniów pozostałych klas.
• Uczniom przybywającym z zagranicy przysługuje także pomoc socjalna, którą organizuje samorząd, np.: stypendia dla uczniów, pomoc rzeczowa, posiłki, świadczenia rodzinne, dodatki mieszkaniowe, zasiłki okresowe lub celowe.

Ważna rola psychologa

Do głównych zadań psychologa szkolnego w kwestii uczniów, którzy wcześniej uczyli się za granicą należą monitorowanie ich postępów oraz upewnienie się, że są oni właściwie traktowani. Ważne jest również sprawdzenie stosowania odpowiednich procedur.  

Psycholog powinien rozpoznawać trudności adaptacyjne dziecka wychowanego w innej kulturze oraz łagodzić trudne emocje i stopniowo budować poczucie przynależności oraz bezpieczeństwa. Ma też pomóc dziecku, które przyjechało do Polski w opanowaniu szoku kulturowego, który, zdaniem antropologów, dzieli się na cztery fazy:

1. miesiąc miodowy - okres fascynacji nową kulturą,
2. szok kulturowy - to czas, w którym dziecko zaczyna borykać się z codziennością w obcym kraju np. bariera językowa,
3. ożywienie - kiedy uczeń doświadcza tego, że jest sobie w stanie poradzić w wielu trudnych sytuacjach, co wpływa na jego samoocenę,
4. dopasowanie - pojawia się, kiedy cudzoziemiec zaczyna rozumieć normy, wartości, symbole ,,nowego” kraju

Wojciech Napora (Powroty.gov.pl)

Źródło:

„Jak pracować z dziećmi powracającymi z zagranicy do Polski?” Opracowanie: M. Bociek, M. Chrzan, M. Dalecka, J. Kosmal, M. Mrozińska, O. Wegner, A. Warnenska studentki filologii polskiej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Pod kierunkiem merytorycznym dr Iwony Mandrzejewskiej-Smól.