Zmiana czasu – co warto wiedzieć? - Powroty.gov.pl

Aby poznać dokładne daty przestawiania zegarków w Polsce w latach 2022 – 2026, należy sięgnąć do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022–2026. Zgodnie z dokumentem:

Czas letni środkowoeuropejski wprowadza się:

1) w 2022 r. – dnia 27 marca,

2) w 2023 r. – dnia 26 marca,

3) w 2024 r. – dnia 31 marca,

4) w 2025 r. – dnia 30 marca,

5) w 2026 r. – dnia 29 marca

– o godzinie 2 minut 00 czasu środkowoeuropejskiego (o godzinie 1 minut 00 uniwersalnego czasu koordynowanego UTC(PL)).

Wprowadzenie czasu letniego środkowoeuropejskiego polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 2 minut 00 czasu środkowoeuropejskiego na godzinę 3 minut 00, która będzie godziną początkową czasu letniego środkowoeuropejskiego.

Czas letni środkowoeuropejski odwołuje się:

1) w 2022 r. – dnia 30 października,

2) w 2023 r. – dnia 29 października,

3) w 2024 r. – dnia 27 października,

4) w 2025 r. – dnia 26 października,

5) w 2026 r. – dnia 25 października

– o godzinie 3 minut 00 czasu letniego środkowoeuropejskiego (o godzinie 1 minut 00 uniwersalnego czasu koordynowanego UTC(PL)).

Odwołanie czasu letniego środkowoeuropejskiego polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 3 minut 00 tego czasu na godzinę 2 minut 00, która będzie godziną początkową czasu środkowoeuropejskiego.

Z powyższego wynika, że w 2024 r. zegarki będziemy przestawiać w nocy z soboty na niedzielę, 31 marca, w Wielkanoc, oraz w nocy z soboty na niedzielę 27 października.

Warto wspomnieć, co wynika również z rozporządzenia, że zmiany czasu w ciągu roku polegają na wprowadzaniu i odwoływaniu czasu letniego. Tak więc czas zimowy, to tylko nazwa potoczna na określenie czasu standardowego, zwykłego, strefowego. 

Tło historyczne

O pomysłach związanych z lepszym wykorzystaniem naturalnego światła zaczęto mówić pod koniec XVIII w. Prawdopodobnie jako pierwszy poruszył ten temat w 1784 r. Benjamin Franklin, amerykański polityk, którego podobizna widnieje na banknocie studolarowym. Napisał on artykuł, w którym zalecał zmianę trybu życia w okresach letnim i zimowym. Chodziło mu o to, by ludzie kładli się spać i wstawali o różnych porach, w zależności od tego, czy dni są krótkie, czy długie. Większość potraktowała te zalecenia z przymrużeniem oka i o zaleceniach zapomniano.   

Do tematu zmiany czasu na poważnie podszedł na początku XX w. angielski budowniczy William Willett, uznawany za angielskiego propagatora koncepcji czasu letniego. Swoją ideę przestawiania zegarków opublikował w broszurze „The Waste of Daylight” (z angielskiego: Marnowanie światła dziennego), którą wydał za własne pieniądze. Postulował on, by w okresie letnim czas był zmieniany o 80 minut, co – jego zdaniem – przyniosłoby oszczędności na oświetleniu około 2,5 mln funtów. Pomimo dużego rozgłosu i faktu, że sprawą zajął się brytyjski parlament, pomysłu nie wprowadzono w życie.

Pisząc o pomysłodawcach zmiany czasu, którzy dostrzegali potrzebę lepszego wykorzystania światła dziennego, nie sposób pominąć nowozelandzkiego astronoma amatora, który był także pocztowcem i entomologiem, Georgea Vernona Hudsona. Na życie zarabiał pracując w urzędzie pocztowym w stolicy Nowej Zelandii, Wellington. Jako że było to zajęcie zmianowe, zainteresował się wartością światła dziennego. W 1895 r. przedstawił towarzystwu naukowemu Wellington Philosophical Society pracę, w której dowodził korzyści wynikających z sezonowych zmian urzędowego czasu o dwie godziny do przodu. Nie znalazł jednak poparcia wśród członków towarzystwa i projekt nie wszedł w życie.

Pomimo tego, że dyskusja o zmianie czasu toczyła się od końca XVIII w., zegarki jako pierwsi przestawili Niemcy (wprowadzając Sommerzeit (czas letni)) i ich sojusznicy z Austro-Węgier w czasie I wojny światowej w 1916 r. Zmiana obowiązywała również na terenach okupowanych, m.in. w Polsce i na Bałkanach. Wtedy to 1 maja rozpoczął się 30 kwietnia o godzinie dwudziestej trzeciej, a 30 września zakończył się o godzinie 1 w nocy.

Po I wojnie światowej (w okresie międzywojennym) w Polce podjęto próbę zmiany czasu, ale nie przyjęto jej entuzjastycznie i szybko się z niej wycofano. Dopiero II wojna światowa i ponowna niemiecka okupacja terenów RP, doprowadziła – tak jak w Rzeszy – do sezonowej zmiany czasu.

Jak się okazało po II wojnie światowej, Polakom spodobało się przestawianie zegarków i zmianę czasu praktykowano od 1945 do 1949 r. Potem pod naciskiem stalinistów, którzy jej nie popierali, została wycofana.

W 1957 r. w okresie październikowej odwilży przywrócono zmianę czasu, która towarzyszyła Polakom do 1964 r. W PRL nastał wówczas okres odchodzenia od Października i decyzją polityczną zrezygnowano z czasu letniego. Zmiana czasu (wprowadzanie czasu letniego) na dobre zawitała do Polski od 1977 r. I chociaż wiele się mówi o rezygnacji z przestawiania zegarków dwa razy w roku, do 2026 r. raczej nie ma na to szans. Polacy – na to wskazują liczne sondaże – nie chcą zmieniać czasu i chcieliby wprowadzenia na stałe czasu letniego. Takiego eksperymentu (czas letni przez cały rok) nigdy w Polsce nie przeprowadzono.

Czas letni stosowany jest w około 50 państwach świata, m.in. we wszystkich krajach Europy, oprócz Białorusi i Islandii (oraz oprócz Rosji, Turcji i Kazachstanu, których większość terytorium znajduje się w Azji); na większości terytorium USA i Kanady oraz w niektórych innych krajach Ameryki Północnej i Południowej; na Cyprze, w Izraelu i w Egipcie; w Nowej Zelandii oraz w australijskich stanach Australia Południowa, Wiktoria, Nowa Południowa Walia i Tasmania.

Wady i zalety zmiany czasu

Na stronie internetowej Głównego Urzędu Miar czytamy o wadach i zaletach każdego rozwiązania związanego ze zmianą czasu. I tak:

1. Czas letni przez cały rok to więcej ciemnych poranków (problemowe w okresie od jesieni do wiosny), ale dłuższe popołudnia z naturalnym światłem (przez cały rok).

2. Czas zimowy przez cały rok to jaśniejsze poranki przez cały rok, ale krótsze popołudnia z naturalnym światłem (problemowe w okresie od wiosny do jesieni).

3. Dwukrotne w roku zmiany czasu to zachowanie korzyści z czasu letniego latem i korzyści z czasu zimowego zimą, ale niedogodności związane z momentem samej zmiany czasu. 

Ponadto wśród wad zmiany czasu wymienia się również uciążliwości związane z tym, że w niektórych urządzeniach elektrycznych (zegarki, radia, radia samochodowe, kuchenki itp.), gdzie ustawianie czasu nie następuje automatycznie, należy je dwa razy w roku przestawiać ręczne. Gdyby jednak nastąpiła zmiana reguł i zlikwidowano by zmiany czasu, trzeba by było zaktualizować oprogramowanie w niektórych urządzeniach zaprogramowanych według obecnych reguł.

Wskazuje się także, że zmiany czasu (dwukrotnie w ciągu roku) wywołują sytuacje stresowe u zwierząt hodowlanych lub domowych, które są poddawane rutynowym czynnościom dobowym.

Zwolennicy wprowadzenia na stałe czasu letniego wskazują, że dłuższe popołudnia z naturalnym światłem, to większa aktywność na świeżym powietrzu i zdrowszy tryb życia. Padają nawet argumenty, że krótszy sen przy zmianie czasu może powodować zwiększoną liczbę wypadków drogowych, depresje i zawały serca (John Pavlus. Czas letni. „Świat Nauki”. 10 (230)).

Warto również wspomnieć o zamieszaniu i uciążliwościach związanych z wprowadzaniem i odwoływaniem czasu letniego w komunikacji publicznej, np. w transporcie kolejowym. Przy odwoływaniu czasu letniego pociągi pasażerskie, które są na trasie w chwili przestawiania zegarów, muszą wydłużyć postój o co najwyżej godzinę na najbliższym posterunku ruchu lub punkcie ekspedycyjnym, na którym mają postój handlowy, aby jechać dalej zgodnie z rozkładem jazdy. Natomiast przy wprowadzaniu czasu letniego, wszystkie pociągi, które są na trasie w chwili przestawiania zegarów, są opóźniane o dodatkową godzinę.

Wojciech Napora (Powroty.gov.pl)

Źródło:

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 marca 2022 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022–2026.

Główny Urząd Miar.

Wikipedia.

Polskie Radio.