Назад

Szok kulturowy i Zespół Stresu Pourazowego u dzieci powracających z emigracji

Artykuł zgodny ze stanem prawnym na dzień: 2025-08-04

Powrót do ojczyzny po długim okresie spędzonym za granicą może być dla dziecka trudnym i stresującym doświadczeniem. Proces adaptacji nie zawsze przebiega łatwo, zwłaszcza gdy dziecko musi zmierzyć się z szokiem kulturowym oraz możliwością wystąpienia Zespołu Stresu Pourazowego (PTSD – Post Traumatic System Disorder). Zrozumienie tych zjawisk oraz wdrożenie odpowiednich metod wsparcia może znacząco ułatwić dziecku powrót do życia w Polsce.

Szok kulturowy to stan psychiczny wynikający z nagłej zmiany środowiska kulturowego. Dzieci, które przez długi czas funkcjonowały w innym systemie wartości, norm i zwyczajów, mogą odczuwać dezorientację, lęk oraz frustrację po powrocie do kraju.

 

Objawy szoku kulturowego u dzieci:

  • Problemy z komunikacją – bariera językowa lub trudności w posługiwaniu się językiem ojczystym.
  • Izolacja i trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami.
  • Obniżony nastrój, lęk i drażliwość.
  • Problemy z adaptacją w systemie edukacyjnym.
  • Tęsknota za poprzednim miejscem zamieszkania.

 

Zespół Stresu Pourazowego (PTSD) u dzieci powracających z emigracji

Niektóre dzieci mogą doświadczać PTSD, zwłaszcza jeśli powrót do ojczyzny był nagły, wymuszony przez trudne okoliczności (np. konflikt zbrojny, kryzys ekonomiczny, problemy rodzinne). PTSD może wynikać również z trudnych doświadczeń na emigracji, takich jak dyskryminacja, przemoc czy rozłąka z bliskimi.

Objawy PTSD u dzieci:

  • Koszmary senne i natrętne wspomnienia.
  • Lęki i unikanie sytuacji przypominających trudne doświadczenia.
  • Nagłe wybuchy agresji lub skrajne wycofanie.
  • Problemy ze snem i koncentracją.
  • Objawy somatyczne – bóle brzucha, głowy, zmęczenie.

 

Strategie wsparcia dzieci doświadczających szoku kulturowego i PTSD

a) Wsparcie psychologiczne i terapia

Dzieci przeżywające silny stres związany z powrotem do kraju powinny mieć dostęp do psychologa szkolnego lub terapeuty. Terapia oraz techniki relaksacyjne mogą pomóc w radzeniu sobie z lękiem i traumą.

 

b) Adaptacyjne programy szkolne

Szkoły powinny organizować zajęcia wyrównawcze oraz programy integracyjne, które pomagają dzieciom w odnalezieniu się w nowej rzeczywistości. Istotne jest też indywidualne podejście nauczycieli i dostosowanie metod nauczania do możliwości dziecka.

 

c) Wsparcie rówieśnicze i mentoring

Przydzielenie powracającemu dziecku "mentora" w postaci innego ucznia lub nauczyciela może pomóc w adaptacji i budowaniu relacji w nowym środowisku.

 

d) Zaangażowanie rodziców

Rodzice powinni aktywnie uczestniczyć w procesie adaptacji dziecka, zachęcać je do rozmów o emocjach i wspierać w trudnych chwilach. Pomocne może być także utrzymanie pewnych nawyków i tradycji z kraju emigracji, co da dziecku poczucie ciągłości.

 

Powrót do ojczyzny może wiązać się z dużymi wyzwaniami emocjonalnymi dla dziecka. Szok kulturowy oraz PTSD mogą wpływać na jego samopoczucie, rozwój emocjonalny i szkolny. Kluczowe jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia – zarówno psychologicznego, jak i systemowego – aby ułatwić dziecku adaptację i pomóc mu odnaleźć się w nowej rzeczywistości.

 

 

Katarzyna Tymińska (Powroty.gov.pl)


Źródło:

Oberg, K. (1960). Culture Shock: Adjustment to New Cultural Environments.

Nowak, K. (2021). Psychologiczne skutki migracji u dzieci. Wydawnictwo Psychologiczne.

www.postscriptum.us.edu.pl

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).