Rozmowa o Polsce jako atrakcyjnym miejscu do studiowania [WYWIAD] - Powroty.gov.pl

Proszę opowiedzieć Czytelnikom naszego serwisu, co się kryje pod pojęciem NAWA, czyli Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej? Czym się zajmuje i z jakimi sprawami można się do Państwa zgłaszać?

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej to instytucja rządowa działająca pod nadzorem Ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki. Została powołana w 2017 roku, a jej głównym celem jest wspieranie umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego i nauki oraz promocja Polski jako atrakcyjnego miejsca do studiowania, prowadzenia badań i rozwijania kariery akademickiej.

Do naszych głównych zadań należą m.in.: realizacja programów stypendialnych, wspieranie internacjonalizacji uczelni, promocja polskiego szkolnictwa wyższego za granicą oraz uznawalność zagranicznych dyplomów ukończenia studiów i stopni naukowych, a od 1 lipca 2025 r. także uznawalność świadectw uzyskanych za granicą na potrzeby przyjęcia na studia wyższe w Polsce.

Trzeba też podkreślić, że NAWA odgrywa istotną rolę w promocji języka i kultury polskiej na świecie – wspiera lektoraty języka polskiego na zagranicznych uczelniach, organizuje kursy oraz programy stypendialne dla osób pragnących uczyć się języka polskiego w naszym kraju. Dzięki temu Polska staje się coraz bardziej rozpoznawalna nie tylko jako miejsce wysokiej jakości kształcenia, ale także jako partner oferujący bogatą tradycję akademicką i otwartość na współpracę międzynarodową. 

Jak najlepiej się z Państwem kontaktować, by uzyskać pomoc lub informację w załatwieniu konkretnej sprawy?

Jest wiele sposobów kontaktu z naszą Agencją. Najlepszym i najszybszym sposobem jest skorzystanie z numeru telefonu dostępnego na naszej stronie internetowej: www.nawa.gov.pl. A w zależności od charakteru sprawy zachęcam również do kontaktu mailowego z odpowiednim biurem – pozwala to na szybką i rzeczową odpowiedź.

NAWA odpowiada m.in. za promocję polskiego szkolnictwa za granicą. Na czym polegają działania w tym zakresie?

Promocja polskiego szkolnictwa za granicą to nie tylko działania informacyjne czy wizerunkowe na arenie międzynarodowej. To aktywne wspieranie obecności polskich uczelni na światowych targach edukacyjnych czy ciągły kontakt z ambasadami, konsulatami i środowiskami polonijnymi. Realizujemy liczne kampanie promujące studia w Polsce, a także prowadzimy przeznaczone do tego serwisy internetowe:

• Ready, Study, Go! Poland – główne źródło informacji dla zagranicznych kandydatów zainteresowanych studiami w Polsce,
• Research in Poland – portal promujący ofertę polskiego środowiska naukowego dla zagranicznych badaczy.

Dodatkowo NAWA pełni funkcję krajowego operatora europejskiego portalu EURAXESS, który wspiera mobilność naukowców i ułatwia im planowanie kariery badawczej w Polsce. To właśnie na tej stronie uzyskamy praktyczne informacje dotyczące życia, pracy i prowadzenia badań naukowych w Polsce, a także publikacje ofert pracy i grantów.

Od 1 lipca NAWA przejęła kompetencje w zakresie uznawania zagranicznych świadectw szkolnych. Jak wygląda przebieg takiej procedury? Jakie dokumenty należy przedstawić? Czy powinny być tłumaczone? Czy wymagane jest apostille?

Od 1 lipca 2025 osoby, które ukończyły za granicą szkołę średnią i uzyskały odpowiednie świadectwo mogą uzyskać w NAWA potwierdzenie uprawnień do ubiegania się o przyjęcie na studia w Polsce.

Tego właśnie dnia zmieniły się zasady rekrutacji na studia pierwszego stopnia i studia jednolite – w przypadku świadectw uzyskanych poza państwami członkowskimi UE, EFTA lub OECD w procesie rekrutacji zobowiązane są przedłożyć informację Dyrektora NAWA o świadectwie.

W przypadku świadectw uzyskanych w jednym z państw członkowskich UE, EFTA lub OECD informacja Dyrektora NAWA nie jest obowiązkowa. Na stronie NAWA znajduje się lista świadectw uznanych automatycznie (z państw UE, EFTA, OECD) oraz lista państw, w przypadku których informacja Dyrektora NAWA jest obowiązkowa.

Można to sprawdzić tu.

A jak wygląda cała procedura?

Wniosek o wydanie informacji o zagranicznym świadectwie składany jest online za pośrednictwem platformy systemu SYRENA – szczegółowe informacje znajdują się na naszej stronie internetowej.

Przed złożeniem wniosku należy zapoznać się z instrukcją i przygotować skany wymaganych dokumentów – przede wszystkim:

• świadectwa,
• paszportu,
• a w przypadku osób niepełnoletnich – oświadczenia rodziców (formularz umieszczony jest na ww. stronie),
• tłumaczenia – jeżeli dokumenty zostały wydane w języku innym niż angielski, niemiecki, hiszpański, włoski, ukraiński, rosyjski czy białoruski.

Warto zaznaczyć, że NAWA nie wymaga apostille/legalizacji, natomiast w procesie rekrutacji może tego wymagać polska uczelnia.

Jak działa uznawalność kwalifikacji zawodowych? Chodzi mi o działanie systemu KWALIFIKATOR.  

Na początku od razu powiem, że NAWA nie ocenia kwalifikacji zawodowych.

W przypadku zawodów regulowanych (czyli w uproszczeniu takich, gdzie potrzebne jest prawo do ich wykonywania w Polsce, np. zawodu lekarza, pielęgniarki, architekta, nauczyciela, strażaka itd.) należy zwrócić się do instytucji nadzorującej wykonywanie tego zawodu w Polsce.

W przypadku zawodów nieregulowanych decyzję o zatrudnieniu podejmuje pracodawca. Ma on prawo wymagać potwierdzenia równoważności zagranicznego dokumentu z jego polskim odpowiednikiem lub przedłożenia informacji Dyrektora NAWA o dyplomie ukończenia studiów uzyskanym za granicą.

KWALIFIKATOR to interaktywne narzędzie online, stworzone z myślą o osobach posiadających zagraniczne świadectwa i dyplomy. Pozwala ocenić poziom i status kwalifikacji w państwie ich wydania oraz dowiedzieć się w jaki sposób dany zagraniczny dyplom lub stopień naukowy jest uznawany w Polsce. Wskazuje także konkretne podstawy prawne, z których wynikają poszczególne uprawnienia posiadacza dyplomu.

Chciałbym zapytać również o zawody regulowane. Jak wygląda standardowa procedura ich uznawania? 

W Polsce jest ponad 300 zawodów regulowanych. Każde państwo członkowskie UE samodzielnie decyduje o uregulowaniu dostępu do zawodów. Ten sam zawód może być więc zawodem regulowanym w jednym państwie członkowskim UE, podczas gdy w innych państwach członkowskich nie będzie on regulowany. W celu uznania kwalifikacji należy zwrócić się z wnioskiem do odpowiedniej instytucji. Wszelkie informacje na ten temat znajdują się na stronie NAWA.

Mam jeszcze pytanie, które pojawia się wśród pytań zadawanych przez Klientów serwisu powroty.gov.pl. Jakie kroki powinna podjąć osoba, która znajduje się w kraju, gdzie nie jest wydawane świadectwo maturalne, a chce starać się o przyjęcie na polską uczelnię?

W takiej sytuacji kluczowe jest potwierdzenie, że dana osoba ukończyła edukację średnią na poziomie umożliwiającym podjęcie studiów wyższych w kraju pochodzenia. Kiedy już to wiemy, kandydat składa wniosek w Systemie SYRENA, przygotowując dokumenty, takie jak świadectwo, tłumaczenia przysięgłe (jeśli jest to konieczne), skany paszportu czy dodatkowo oświadczenia rodziców. Oczywiście cała droga jest szczegółowo opisana na naszej stronie, do której odsyłam zainteresowanych. 

Tam znajduje się dokładny opis czego będziemy potrzebować i jak wygląda szczegółowa procedura oraz informacje, jak złożyć wniosek w Systemie SYRENA.

NAWA to również programy, np. stypendialne. Dzielą się one na studentów polskich i zagranicznych. Proszę o nich trochę opowiedzieć. Kto może z nich korzystać i jakie programy stypendialne są aktualnie dostępne?

NAWA oferuje szeroki wachlarz programów stypendialnych - bo aż 30, zarówno dla cudzoziemców, jak i dla Polaków studiujących lub prowadzących badania za granicą. Programy są skierowane do studentów, doktorantów, naukowców oraz do instytucji. W tym roku uruchomiliśmy programy na łączna sumę około 300 milionów złotych. Warto wspomnieć o programach dla studentów zagranicznych:

• Programie im. gen. Władysława Andersa, który oferuje młodzieży polonijnej wsparcie stypendialne na podjęcie w Polsce studiów stacjonarnych I i II stopnia oraz studiów jednolitych magisterskich;
• Programie im. Stefana Banacha dla studentów z krajów rozwijających się, który umożliwia podjęcie studiów II stopnia w uczelniach nadzorowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego;
• Programie Poland My First Choice, który umożliwia studentom z krajów rozwiniętych podjęcie w Polsce studiów II stopnia w uczelniach akademickich nadzorowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Polscy studenci mogą skorzystać z oferty wyjazdowej programu współpracy dwustronnej Zawacka NAWA.

Do zagranicznych naukowców skierowany jest program Ulam NAWA, który pozwala na przyjazdy do Polski zarówno uznanych, jak i obiecujących naukowców. Umożliwia im odbycie stażu, a także nawiązanie i pogłębienie współpracy naukowej w polskich ośrodkach badawczych oraz akademickich.

Dla polskich naukowców mamy w ofercie między innymi program Polskie Powroty. To propozycja dla wybitnych polskich naukowców, którzy od lat pracują naukowo za granicą. To stypendium pozawala na, jak sama nazwa wskazuje, powrót do kraju i budowanie zespołu badawczego, i kontynuowanie kariery naukowej. Dzięki temu wsparciu do Polski wróciło już 101 wybitnych polskich naukowców z całego świata.

Program Bekker jest przeznaczony dla naukowców na różnych etapach ich kariery naukowej, którzy mogą prowadzić badania w najlepszych, wybranych przez siebie ośrodkach zagranicznych. Stypendium umożliwia naukowcom realizację wartościowych staży podoktorskich, a doktorantom – pogłębienie wiedzy w wybranych obszarach badawczych. Stypendyści mogą realizować swoje projekty za granicą przez okres od 3 do 24 miesięcy.

Program Promocja języka polskiego to inicjatywa, w ramach której finansowane są projekty realizowane zarówno w Polsce, jak i za granicą. Przyczynia się do upowszechniania języka polskiego jako obcego, wzmocnienia jakości jego kształcenia oraz dotarcia do szerokiego grona odbiorców. Szczególnie cenione są kreatywne działania, które są dobrze dopasowane do potrzeb grup docelowych.

Długo jeszcze można wymieniać nasze inicjatywy:

• Walczak NAWA to program wspierający mobilność międzynarodową badaczy nauk medycznych, farmaceutycznych i nauk o zdrowiu, mający na celu wzmocnienie potencjału polskich jednostek naukowych i placówek leczniczych. W pięciu edycjach przyznano łącznie 128 grantów; w ostatniej edycji – 31 stypendiów do ośmiu krajów, a w trzech pierwszych naborach polscy lekarze zdobywali doświadczenie wyłącznie w Stanach Zjednoczonych.

• Partnerstwa strategiczne - celem programu jest wsparcie instytucji szkolnictwa wyższego i nauki w wypracowaniu trwałych rozwiązań w zakresie współpracy dydaktycznej, naukowej, administracyjnej i wdrożeniowej realizowanej w ramach strategicznych partnerstw międzynarodowych.

• Polonista NAWA - Program służy promocji języka polskiego i popularyzacji studiów oraz badań polonistycznych na świecie. Dzięki niemu obcokrajowcy zainteresowani językiem polskim i kulturą Polski mogą przyjechać do naszego kraju, by podjąć studia lub realizować projekty badawcze.

• Naukowcy w potrzebie - program NAWA, który umożliwia kontynuację pracy naukowej w Polsce naukowcom z zagranicy posiadającym status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą. Program skierowany jest do osób z co najmniej stopniem doktora, które planują dalszą karierę naukową lub akademicką w polskich instytucjach, niezależnie od nostryfikacji dyplomu.

• KATAMARAN – program stawia na rozwój umiędzynarodowienia instytucji szkolnictwa wyższego i nauki poprzez wspieranie tworzenia i realizacji międzynarodowych programów studiów w partnerstwie z co najmniej jedną uczelnią lub instytucją naukową z zagranicy. Program kierowany jest do studentów i pracowników z zagranicznych instytucji szkolnictwa wyższego i nauki oraz studentów i pracowników instytucji Wnioskodawcy.

• PROM - Program umożliwia wymianę związaną z krótkimi formami kształcenia, do których w rozumieniu programu zalicza się: prowadzenie zajęć dydaktycznych, udział w konferencjach, szkołach letnich/zimowych, kursach, warsztatach, stażach i wizytach studyjnych. W odróżnieniu od programu PROM, który skupia się na indywidualnych, krótkoterminowych mobilnościach, STER jest programem instytucjonalnym – to uczelnie i jednostki naukowe prowadzące szkoły doktorskie aplikują o finansowanie dużego, kompleksowego projektu.

Wszystkie nasze programy są szczegółowo opisane na naszej stronie, gdzie czytelnicy mogą znaleźć też informacje o otwartych naborach, regulaminy oraz wymogi formalne niezbędne, by aplikować do danego programu. Wszystkie powyższe inicjatywy mają na celu wspieranie międzynarodowej współpracy naukowej i wymiany akademickiej, rozwój kariery młodych naukowców oraz promocję polskiego systemu edukacyjnego i badawczego. Działają one na rzecz zwiększenia mobilności akademickiej i badawczej, co przyczynia się do międzynarodowego wzmocnienia polskiej nauki.

Niedawno trafiła do nas informacja prasowa o jednym z programów NAWA, czyli wspomnianym wyżej Programie im. gen. Władysława Andersa. To bardzo ciekawa inicjatywa. Jak oceniacie Państwo jego popularność? Czy studia w Polsce są atrakcyjną opcją dla osób z zagranicy? Domyślam się, że korzystają z niej głównie osoby z polskimi korzeniami. Czy zdarzają się również osoby, które zgłaszają się do tego Programu, a nie mają polskiego pochodzenia?

Jak wspominałem, programy stanowią rdzeń naszej działalności, a ich podział ściśle odpowiada naszym celom długofalowym. Program dla Polonii im. gen. Władysława Andersa został utworzony z myślą o młodzieży polonijnej zainteresowanej podjęciem studiów I stopnia, II stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na polskich uczelniach, w trybie stacjonarnym, w języku polskim. Jest to zdecydowanie nasz największy program pod względem liczby beneficjentów, bo aż 32% i jestem dumny, że przyczynia się do on do promocji Polski jako kraju wielu możliwości edukacyjnych.

O udział w programie starać się mogą osoby, które posiadają Kartę Polaka lub polskie obywatelstwo oraz obywatelstwo innego kraju i co jest ważne, które odbywały cały okres kształcenia na poziomie szkoły średniej poza granicami Polski.

W ramach Programu oferowane jest comiesięczne stypendium Dyrektora Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej w uczelniach nadzorowanych przez właściwe ministerstwa (zdrowia, czy kultury i ochrony dziedzictwa narodowego).

Studia mogą być poprzedzone rocznym kursem przygotowawczym do studiów w Polsce (również na warunkach stypendialnych). Taka ścieżka stypendialna, która jest poprzedzona właśnie takim kursem może być istotnym ułatwieniem dla osób, które ze względów językowych maja obawy przed podjęciem studiów w języku polskim.

A jeśli chodzi o liczby, to od początku realizacji, czyli od 2018 roku Program im. gen. Andersa cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem – w ciągu 8 lat otrzymaliśmy blisko 13 tysięcy wniosków z całego świata, a stypendium NAWA otrzymało już ponad 5 tysięcy osób. Co ważne, z roku na rok rośnie zainteresowanie studiami w Polsce wśród przedstawicieli Polonii z Europy Zachodniej i obu Ameryk, co pokazuje, że Polska staje się coraz bardziej atrakcyjnym kierunkiem studiów.

Na tym nie kończą się programy NAWA. Proszę opowiedzieć, kogo jeszcze wspiera Agencja i jak takie wsparcie wygląda.

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej, rozpoczynając ósmy rok działalności, koncentruje się na realizacji strategicznych celów wzmacniających system wymiany akademickiej oraz usprawniających procesy wspierające internacjonalizację polskiego szkolnictwa wyższego i nauki. Oprócz studentów, naukowców, uczelni, instytutów naukowych, dofinansowujemy projekty związane z umiędzynarodowieniem kadry, organizacją szkół letnich, tworzeniem centrów wsparcia dla zagranicznych studentów – tzw. Welcome Point, a także kreowaniem wspólnych programów studiów z partnerami zagranicznymi.

Co równie ważne NAWA, na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przygotowuje Krajową Strategię Umiędzynarodowienia Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wkrótce będziemy mogli zaprezentować wypracowany wspólnie ze środowiskiem akademickim dokument.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmowę przeprowadził: Wojciech Napora (Powroty.gov.pl)

Dr Wojciech Karczewski - dyrektor Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej od 1 października 2024 roku. Doktor nauk społecznych w dziedzinie nauk o zarządzaniu i jakości. Tytuł uzyskał na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył też studia podyplomowe z Zarządzania Zasobami IT na Politechnice Warszawskiej. Od 18 lat zarządza inicjatywami z obszaru współpracy międzynarodowej, w tym dużymi programami i projektami. Dotychczas zrealizował z sukcesem 50 takich inicjatyw.