Jak działa polski system opieki zdrowotnej? - Powroty.gov.pl

Polski system opieki zdrowotnej działa w oparciu o trzy filary: podstawową opiekę medyczną, leczenie specjalistyczne i szpitale. Dodatkowo warto również wymienić farmaceutów, którzy doradzają jak stosować lek, kiedy udać się do lekarza, jakie środki zastosować w określonej sytuacji.

Podstawowa opieka zdrowotna (POZ)

W ramach podstawowej opieki zdrowotnej pacjent wybiera lekarza, pielęgniarkę i położną. Można ich wybrać/zmienić bezpłatnie dwa razy w roku kalendarzowym. Kolejnych zmian dokonuje się za opłatą, chyba że są one związane np. ze zmianą miejsca zamieszkania lub zamknięciem bądź likwidacją dotychczasowej przychodni.

Pomoc w ramach POZ udzielana jest przede wszystkim w przychodni, ale w określonych i uzasadnionych przypadkach również w domu, po zamówieniu wizyty.

W szkołach i przedszkolach prowadzone są – także jako POZ - działania profilaktyczne, czyli opieka nad dziećmi i młodzieżą. W placówkach tych pomoc świadczy pielęgniarka lub higienistka.

1. Lekarz pierwszego kontaktu

POZ to przede wszystkim lekarz pierwszego kontaktu (specjalista medycyny rodzinnej, internista, pediatra – w przypadku dzieci), do którego pacjent zgłasza się w razie choroby, na okresowe badania kontrolne oraz szczepienia. Kieruje on także na badania diagnostyczne, do lekarza specjalisty czy szpitala. Lekarz pierwszego kontaktu działa na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ). Pacjent ma prawo żądać, aby wybrany przez niego lekarz zasięgnął opinii innego lekarza. 

W przypadku choroby, wizyta u lekarza pierwszego kontaktu powinna się odbyć w dniu zgłoszenia się pacjenta do przychodni. Jeżeli jest to niemożliwe, w najbliższym możliwym terminie, ustalonym z pacjentem.

2. Pielęgniarka POZ, czyli pielęgniarka środowiskowa

Do głównych zadań pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej należą: opieka nad pacjentem, wykonywanie szeregu czynności medycznych oraz edukacja pacjenta, by nauczył się żyć ze swoją chorobą i dowiedział się, jak należy postępować, by nie chorować. Może ona również w ograniczonym zakresie diagnozować i leczyć. Pielęgniarka POZ ściśle współpracuje z innymi pracownikami zespołu POZ: lekarzem rodzinnym, położną rodzinną, pielęgniarką szkolną.

Aby dokonać wyboru pielęgniarki POZ, należy złożyć do deklarację wyboru bezpośrednio do wybranej osoby.

3. Położna środowiskowa

Położna środowiskowa podstawowej opieki zdrowotnej świadczy kompleksową opiekę pielęgnacyjno–położniczą i ginekologiczną. Opiekuje się zarówno kobietami (bez względu na wiek), jak i noworodkami do drugiego miesiąca życia. Wizyta położnej POZ może się odbyć w warunkach ambulatoryjnych (np. w gabinecie w przychodni) oraz w domu pacjentki.

Do zadań położnej należy także sporządzenie planu edukacji przedporodowej dla kobiet w ciąży, w tym dla kobiet w ciąży wysokiego ryzyka. Obejmuje on praktyczne i teoretyczne przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa.

W ciągu 2 miesięcy od narodzin dziecka położna POZ zobowiązana jest do 4-6 wizyt patronażowych – pierwszej, nie później niż 48 godzin po opuszczeniu szpitala przez matkę i dziecko.

Leczenie specjalistyczne

Kolejnym etapem leczenia w ramach systemu opieki zdrowotnej w Polsce jest ambulatoryjna opieka specjalistyczna (AOS). Aby z niej skorzystać potrzebne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu. Jeżeli uzna on, że pacjent potrzebuje leczenia specjalistycznego, wystawi je.

Istnieje możliwość wyboru dowolnej poradni specjalistycznej, spośród tych, z którymi Narodowy Fundusz Zdrowia podpisał umowę. Oczywiście takiej, do której lekarz POZ wystawił skierowanie.

Są lekarze specjaliści, do których nie trzeba mieć skierowania. I tak, z pominięciem lekarza pierwszego kontaktu, możemy się udać do: psychiatry, ginekologa i położnika, onkologa, wenerologa, dentysty.

Warto wiedzieć, że niektórzy pacjenci również nie muszą mieć skierowania do poradni specjalistycznej. Są to m.in. osoby chore na gruźlicę, osoby zakażone wirusem HIV, inwalidzi wojenni i wojskowi, kombatanci oraz osoby represjonowane, osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, działacze opozycji antykomunistycznej oraz osoby, które były represjonowane z powodów politycznych.

Szpitale

Trzecim filarem opieki medycznej w Polsce są szpitale. Skierować do nich może zarówno lekarz pierwszego kontaktu, jak i lekarz specjalista. Pacjent ma możliwość wyboru placówki, pod warunkiem, że ma ona podpisaną umowę z NFZ. Co ważne, do szpitala, w szczególnych przypadkach, może skierować również lekarz, który nie ma podpisanej umowy z NFZ. Pacjent nie musi wówczas płacić za leczenie szpitalne, jednak nie ma prawa do bezpłatnych badań czy konsultacji u specjalisty na podstawie skierowania od lekarza prywatnego. 

Gdy doszło do wypadku, zatrucia, urazu, rozpoczął się poród, w sytuacji zagrożenia życia lub nagłego pogorszenia się stanu zdrowia, pacjent może zgłosić się do szpitala bez skierowania. W takiej sytuacji przyjęcie na oddział nie musi być natychmiastowe. To zależy od stanu zdrowia pacjenta oraz możliwości przyjęcia w danym momencie. Wyjątek stanowi sytuacja nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Wówczas pacjent musi zostać przyjęty. Jeżeli nie ma takiej możliwości, bo np. w szpitalu nie ma odpowiedniego sprzętu lub oddziału zajmującego się danym problemem zdrowotnym, personel szpitala musi zadbać, by został przewieziony odpowiednim środkiem transportu medycznego do właściwego szpitala.

Wojciech Napora (Powroty.gov.pl)

Źródło:

Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej.

Pacjent.gov.pl